Σελεστέν Φρενέ

Ο Σελεστέν Φρενέ (1896-1966) ήταν διακεκριμένος Γάλλος παιδαγωγός και εκπαιδευτικός μεταρρυθμιστής.

Αρχικά στο Bar-sur-Loup και έπειτα στην Βανς, ανέπτυξε με την βοήθεια της συζύγου του Ελίζ Φρενέ, και σε συνεργασία με ένα δίκτυο εκπαιδευτών, μια σειρά παιδαγωγικών τεχνικών που βασιζόταν στην ελεύθερη έκφραση των παιδιών: ελεύθερο κείμενο, ελεύθερο σχέδιο, εσωτερική αλληλογραφία, τυπογραφία και σχολική εφημερίδα, έρευνα, συνάντηση μεταξύ συνεργατών κ.ά. Ένας αφοσιωμένος αγωνιστής, πολιτικός και συνδικαλιστής, σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από έντονες ιδεολογικές συγκρούσεις, ο Φρενέ θεωρεί την εκπαίδευση ως μέσο προόδου και πολιτικής και αστικής χειραφέτησης.

Το όνομά του συνδέεται στενά με την παιδαγωγική Φρενέ, η οποία εφαρμόζεται μέχρι και σήμερα, ειδικά μέσω του κινήματος του Μοντέρνου Σχολείου. Αν και ορισμένες τεχνικές που αναπτύχθηκαν από τον Φρενέ έχουν διεισδύσει στο εκπαιδευτικό σύστημα, έχουν την ίδια στιγμή εμπνεύσει μια θεσμική παιδαγωγική και πιο φιλελεύθερες προσεγγίσεις. Η σχολή Φρενέ στην Βανς, που έγινε κρατική το 1991, αποτελεί κληρονομιά της UNESCO.

Οι σταθερές που αναφέρονται παρακάτω αποτελούν μόνο ένα μέρος, ένα είδος περίληψης του παιδαγωγικού έργου του Φρενέ:

1. Το παιδί έχει την ίδια φύση με εμάς [τους ενήλικες].

2. Το να είσαι μεγαλύτερος σε ηλικία δεν σημαίνει απαραίτητα ότι είσαι και ανώτερος από τους άλλους.

3. Η ακαδημαϊκή συμπεριφορά ενός παιδιού είναι συνάρτηση της παιδείας, της υγείας και της φυσιολογικής κατάστασής του.

4. Σε κανέναν -ούτε στο παιδί ούτε στον ενήλικα- δεν αρέσει να διοικείται από την εξουσία.

5. Σε κανέναν δεν αρέσει να ευθυγραμμίζεται επειδή το να ευθυγραμμίζεται κάποιος σημαίνει ότι υπακούει παθητικά σε μια εξωτερική εξουσία.

6. Σε κανέναν δεν αρέσει να τον αναγκάζουν να κάνει κάποια δουλειά, ακόμα και αν αυτή η δουλειά δεν τον ενοχλεί ιδιαίτερα.

7. Όλοι θέλουν να επιλέξουν το επάγγελμα που θα ασκήσουν, ακόμα και αν η επιλογή τους δεν είναι συμφέρουσα.

8. Σε κανέναν δεν αρέσει να μετακινείται άσκοπα, να ενεργεί σαν ρομπότ, δηλαδή να κάνει πράξεις και να λυγίζει σε σκέψεις, οι οποίες προβλέπουν την χρήση μηχανισμών στις οποίες ο μαθητής δεν συμμετέχει.

9. Εμείς [οι δάσκαλοι] πρέπει να παρακινούμε τους μαθητές προς την εργασία.

10. Δεν υφίσταται πλέον σχολαστικισμός.

α. Όλοι θέλουν να πετύχουν. Η αποτυχία είναι ανασταλτική και καταστροφική για την πρόοδο και τον ενθουσιασμό.

β. Δεν πρόκειται για παιχνίδια που θεωρούνται φυσιολογικά για το παιδί αλλά για δουλειά.

11. Η φυσιολογική πορεία της απόκτησης της γνώσης δεν είναι η παρατήρηση, η εξήγηση και η επίδειξη -η βασική διαδικασία του σχολείου- αλλά η πειραματική δοκιμή και το σφάλμα, μια φυσική και καθολική διαδικασία.

12. Η απομνημόνευση, με την οποία ασχολείται το σχολείο στις περισσότερες περιπτώσεις, εφαρμόζεται και θεωρείται πολύτιμη όταν πραγματοποιείται προς όφελος της ζωής.

13. Η απόκτηση της γνώσης δεν λαμβάνει χώρα, όπως πιστεύεται μερικές φορές, με την μελέτη των κανόνων και των νόμων αλλά με την εμπειρία. Το να μελετήσουμε τους κανόνες και τους νόμους στην γλώσσα, στην τέχνη, στα μαθηματικά και στην επιστήμη είναι το ίδιο με το να τοποθετήσουμε ένα καρότσι μπροστά σε ένα άλογο.

14. Η νοημοσύνη δεν είναι, όπως διδάσκει ο σχολαστικισμός, μια συγκεκριμένη σχολή που λειτουργεί ως κλειστό κύκλωμα, ανεξάρτητα από τα υπόλοιπα ζωτικά στοιχεία του ατόμου.

15. Το σχολείο καλλιεργεί μόνο μια αφηρημένη μορφή νοημοσύνης, η οποία λειτουργεί έξω από την ζωντανή πραγματικότητα, μέσω των λέξεων και των ιδεών που εμφυτεύονται μέσω της απομνημόνευσης.

16. Στο παιδί δεν αρέσει να ακούει ένα μάθημα με την μορφή της παπαγαλίας.

17. Το παιδί δεν κουράζεται όταν κάνει εργασίες που ευθυγραμμίζονται με την ζωή του, έργο που θεωρείται λειτουργικό για το ίδιο το παιδί.

18. Σε κανέναν, ούτε στο παιδί ούτε στον ενήλικα, δεν αρέσει ο έλεγχος και η τιμωρία, τα οποία θεωρούνται πάντοτε μια επίθεση απέναντι στην αξιοπρέπειά τους, ειδικά όταν ασκούνται δημοσίως.

19. Η βαθμολογία και η κατάταξη των μαθητών αποτελούν ένα λάθος.

20. Μιλήστε όσο το δυνατόν λιγότερο.

21. Στο παιδί δεν αρέσει να εργάζεται όπως το κοπάδι, όπου το άτομο πρέπει να εργάζεται μηχανικά σαν ρομπότ. Αγαπά την ατομική ή την ομαδική εργασία στα πλαίσια μιας κοινότητας συνεργασίας.

22. Η τάξη και η πειθαρχία είναι απαραίτητα στην τάξη.

23. Η σχολική τιμωρία αποτελεί ένα λάθος. Είναι ταπεινωτικές για όλους και ποτέ δεν επιτυγχάνουν τον επιθυμητό στόχο. Στην καλύτερη περίπτωση, αποτελούν την έσχατη λύση.

24. Η ζωή του νέου σχολείου προϋποθέτει την συνεργασία μεταξύ των σχολείων, δηλαδή τη διαχείριση από τους χρήστες της, συμπεριλαμβανομένου του εκπαιδευτή, την διαχείριση της σχολικής ζωής και την διαχείριση της σχολικής εργασίας.

25. Η πολυκοσμία στην τάξη αποτελεί πάντα ένα παιδαγωγικό λάθος.

26. Ο σχεδιασμός των μεγάλων σχολικών συγκροτημάτων έχει ως αποτέλεσμα την ανωνυμία των εκπαιδευτικών και των μαθητών. Συνεπώς αποτελεί σφάλμα και εμπόδιο.

27. Η δημοκρατία του αύριο προετοιμάζεται από την δημοκρατία στο σχολείο. Ένα αυταρχικό καθεστώς στο σχολείο δεν μπορεί να διαμορφώνει δημοκρατικούς πολίτες.

28. Κάθε άνθρωπος μπορεί να εκπαιδεύσει μόνο με αξιοπρέπεια. Το να σέβεσαι τους μαθητές, οι οποίοι πρέπει να σέβονται τους δασκάλους τους, είναι μια από τις πρώτες προϋποθέσεις για την σωστή λειτουργία του σχολείου.

29. Η αντίθεση απέναντι στην παιδαγωγική αντίδραση είναι επίσης μια σταθερά την οποία πρέπει να υπολογίζουμε, εκτός αν είμαστε σε θέση να αποφύγουμε ή να διορθώσουμε τον εαυτό μας.

30. Υπάρχει μια σταθερά που δικαιολογεί τις προσπάθειες και τα λάθη μας και πιστοποιεί τις πράξεις μας: είναι η αισιόδοξη ελπίδα απέναντι στην ζωή.