Δωρεάν ebooks στα ελληνικά

Στο Project Gutenberg: Αρχαίες τραγωδίες, κωμωδίες του Αριστοφάνη, Ιλιάδα και Οδύσσεια, Πλάτωνας και Πλούταρχος, όλα μεταφρασμένα στα νέα ελληνικά, αλλά και μεταφράσεις στα ελληνικά του Γκαίτε, του Σαίξπηρ και του Γκόγκολ. Έλληνες συγγραφείς και ποιητές όπως ο Αργύρης Εφταλιώτης, ο Ανδρέας Καρκαβίτσας, ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Κωστής Παλαμάς, και πολλοί πολλοί ακόμα, όρεξη να ’χεις να διαβάζεις. Τα ebooks είναι διαθέσιμα και για διάβασμα online, σαν κανονική σελίδα του ίντερνετ (html) και σαν ePub, για να τα κατεβάσεις στο κινητό ή το tablet σου.

Στην Ανοικτή Βιβλιοθήκη: Θα βρεις άπειρα βιβλία, σε μορφή pdf, ePub ή και audiobook αν προτιμάς να ακούς και όχι να διαβάζεις, χωρισμένα ανά κατηγορία: Κλασική ελληνική λογοτεχνία, νέοι πρωτοεμφανιζόμενοι συγγραφείς, μεταφρασμένη στα ελληνικά ξένη λογοτεχνία, ποίηση, διήγημα, δοκίμιο, κόμικ, θεατρικά έργα και παιδικά βιβλία. Και ξεχωριστή κατηγορία Αρχαία Γραμματεία, με κείμενα από Όμηρο μέχρι Σοφοκλή και από Ησίοδο μέχρι Πλάτωνα, πρωτότυπα αλλά και μεταφρασμένα στα νέα ελληνικά.

Στο ebooks4greeks: Θέλεις κλασική λογοτεχνία; Από τον Όσκαρ Ουάιλντ και τον Τζορτζ Όργουελ ως την Πηνελόπη Δέλτα και από τον Νίκο Καζαντζάκη ως τον Γκαίτε και τον Αντουάν Ντε Σεντ Εξιπερί, όλοι οι συνήθεις ύποπτοι είναι εδώ. Είναι, όμως, παρέα τους και μερικά από τα πιο αγαπημένα παιδιά της σύγχρονης λογοτεχνίας: η Άλκη Ζέη, ο Αύγουστος Κορτώ, ο Μίμης Ανδρουλάκης, ο Πέτρος Τατσόπουλος και άλλοι πολλοί. Υπάρχει επίσης και ξεχωριστή κατηγορία με διηγήματα, αν η ελλειμματική προσοχή σου δεν σου επιτρέπει να απορροφηθείς εύκολα σε ένα μυθιστόρημα. Επίσης, έχει και πολλά audiobooks.

Στο Google Play Books: Αν έχεις συσκευή Android (κινητό με μεγαλούτσικη οθόνη, ή tablet ακόμα καλύτερα) στο Google Play την εφαρμογή απ’ όπου κατεβάζεις τα apps σου, θα βρεις ειδική κατηγορία Books, η οποία δεν ξέρουμε αν το είχες προσέξει αλλά έχει πολλά βιβλία στα ελληνικά από μεγάλους εκδοτικούς οίκους όπως ο Καστανιώτης, ο Πατάκης, το Μεταίχμιο και άλλοι. Λίγα από αυτά είναι δωρεάν, στα περισσότερα μπορείς να κατεβάσεις ένα δωρεάν δείγμα 50-100 σελίδων και όταν το τελειώσεις να σκεφτείς αν θέλεις να αγοράσεις και το υπόλοιπο, πληρώνοντας συνήθως γύρω στα 8-9€.

Ανθεστήρια, η μεγάλη γιορτή της άνοιξης

Οι αρχαίοι Αθηναίοι, όπως και οι άλλοι Ίωνες, γιόρταζαν τον ερχομό της άνοιξης με μια μεγάλη γιορτή, τα Ανθεστήρια, που ήταν αφιερωμένα στον Διόνυσο.

Οι εορτασμοί κρατούσαν τρεις ημέρες: από την 11η ως την 13η μέρα του Ανθεστηριώνα (ο μήνας είχε πάρει το όνομά του από τη γιορτή), μια περίοδο που αντιστοιχεί στο τέλος Φεβρουαρίου - αρχές Μαρτίου του δικού μας ημερολογίου.

Σε αντίθεση με τις άλλες μεγάλες επίσημες περιστάσεις του Αττικού εορτολογίου, τα Ανθεστήρια, μία από τις αρχαιότερες ελληνικές γιορτές, ήταν περισσότερο μια λαϊκή γιορτή όπου τηρούνταν παλιά παραδοσιακά έθιμα σε οικιακό επίπεδο και δεν υπήρχαν οι μεγάλης κλίμακας προετοιμασίες και η σημαντική δημόσια μέριμνα που παρατηρούνται σε άλλες περιστάσεις, όπως στα Μεγάλα Διονύσια και τα Παναθήναια.

Οι γραπτές πηγές και η εικονογραφία αποκαλύπτουν τις ποικίλες όψεις του εορτασμού των Ανθεστηρίων που κινούνταν, όπως και στο Πάσχα των ορθόδοξων Χριστιανών, ανάμεσα σε δύο άκρα: την άκρατη χαρά για τη ζωή και την βαθιά θλίψη για το θάνατο. Ήταν μια γιορτή αφιερωμένη στην αναγέννηση της φύσης, τα λουλούδια και το κρασί, μια ευκαιρία να κάνουν δώρα στα μικρά παιδιά και να γλεντήσουν, αλλά συγχρόνως οι αρχαίοι Αθηναίοι πίστευαν ότι τις τρεις μέρες που διαρκούσαν τα Ανθεστήρια τα πνεύματα των νεκρών επέστρεφαν και κυκλοφορούσαν μέσα στην πόλη και με το τέλος των εορτασμών έπρεπε να τα απωθήσουν πάλι στον Κάτω Κόσμο.

Η πρώτη μέρα της γιορτής ονομαζόταν Πιθοίγια, γιατί τότε άνοιγαν τους πίθους με το καινούργιο κρασί. Κι όπως ταίριαζε, πρόσφεραν από αυτό πρώτα στο θεό Διόνυσο, στο εν Λίμναις ιερό του στην Αθήνα, που βρισκόταν κάπου νοτίως της Ακρόπολης, ίσως κοντά στον Ιλισσό. Το ιερό λειτουργούσε μόνον αυτή τη μέρα του χρόνου και καμία άλλη. Η μέρα αυτή, όπως και η επόμενη, ήταν απόλυτη αργία από κάθε άλλη δραστηριότητα για όλους τους Αθηναίους, ακόμη και τους δούλους, και σε κάθε αθηναϊκό σπίτι οργανωνόταν ένα μεγάλο συμπόσιο.

Η δεύτερη μέρα ήταν η κύρια μέρα της γιορτής κι ονομαζόταν Χόες. Αυτή τη μέρα οι Αθηναίοι χρησιμοποιούσαν στο εορταστικό οικογενειακό συμπόσιο ένα πολύ χαρακτηριστικό μικρό αγγείο, μια μικρή οινοχόη, που ονομαζόταν χούς. Κάθε ένας είχε τον δικό του χού, ίδιο σε μέγεθος για όλους.

Επάνω στα αγγεία αυτά, στους χόες, σώζονται παραστάσεις που προσφέρουν πολυτιμότατες πληροφορίες τόσο για τον εορτασμό των Ανθεστηρίων, όσο κυρίως για τη ζωή των μικρών παιδιών. Κι αυτό γιατί τη δεύτερη μέρα των Ανθεστηρίων, κατά το έθιμο, στο οικογενειακό συμπόσιο λάμβαναν μέρος για πρώτη φορά τα νέα μέλη κάθε οικογένειας, τα τρίχρονα παιδιά, που οι μεγάλοι τους έκαναν δώρα και τους χάριζαν το δικό τους μικρό κανατάκι. Έτσι συχνότατα αυτά τα κανατάκια, οι χόες, διακοσμούνται με παραστάσεις που εικονίζουν παιδιά σε διάφορες δραστηριότητες.

Είναι χαρακτηριστικό, όσο και συγκινητικό, ότι όταν ένα παιδάκι πέθαινε πριν γιορτάσει τα πρώτα του επίσημα Ανθεστήρια, οι δικοί του έβαζαν συνήθως μαζί του στον τάφο τον χού που δεν πρόλαβε να χρησιμοποιήσει.

Το συμπόσιο της δεύτερης μέρας των Ανθεστηρίων γινόταν σε κλίμα περίσκεψης. Υπήρχαν βέβαια στεφάνια με άνθη, κρασί και πλούσιο γεύμα, ακόμη και διαγωνισμοί οινοποσίας, αλλά φαίνεται ότι δεν υπήρχε μουσική και χορός και το δείπνο γινόταν σιωπηλά.

Το βράδυ της δεύτερης μέρας, μετά το τέλος του συμποσίου, όλοι οι Αθηναίοι, κατευθύνονταν εν πομπή υπό το φως των δαυλών στο ιερό του Διονύσου εν Λίμναις για να αφιερώσουν στο θεό τα άνθινα στεφάνια και τις χόες τους - αυτό θα ήταν πραγματικά ένα αξιοθαύμαστο θέαμα. (Μπορεί κανείς βέβαια να υποθέσει βάσιμα ότι στο σημείο αυτό κάποιοι θα ήταν ήδη αρκετά μεθυσμένοι).

Οι χόες και τα στεφάνια των λουλουδιών παραδίδονταν στην ιέρεια του Διονύσου, που ήταν η σύζυγος του Άρχοντα Βασιλέα της πόλης, η Βασίλισσα ή Βασιλίννα, και μαζί με δεκατέσσερις σεβάσμιες Αθηναίες λειτουργούσαν για την ημέρα εκείνη το ιερό.

Η τρίτη μέρα των Ανθεστηρίων ονομαζόταν Χύτροι. Η ονομασία οφείλεται στις πήλινες χύτρες μέσα στις οποίες μαγείρευαν διάφορα δημητριακά και όσπρια, τα κόλλυβα για τις ψυχές των νεκρών, που αφιέρωναν στον χθόνιο Ερμή την ημέρα αυτή.

Με την εορτή των Ανθεστηρίων σχετίζεται μια ενδιαφέρουσα παροιμιώδης φράση «Θύραζε Κᾶρες, οὐκ ἔτ’ Ἀνθεστήρια» δηλαδή «έξω από εδώ Κάρες, δεν είναι ακόμα Ανθεστήρια». Δεν είναι σαφές πώς ακριβώς προέκυψε η φράση, αν π.χ. με τη λέξη Κάρες εννοούνται Κάρες μέτοικοι ή οι ψυχές (κήρες) των νεκρών που έπρεπε να επιστρέψουν στον κάτω κόσμο με το τέλος της γιορτής. Πάντως κατέληξε να χρησιμοποιείται παροιμιωδώς σαν το νεοελληνικό «δεν είναι κάθε μέρα τ’ Αη Γιαννιού».

Τα παρασκήνια της αγοράς του θωρηκτού Αβέρωφ

Το περίφημο θωρηκτό Αβέρωφ, που έδωσε υπεροπλία στο Αιγαίο, με αποτέλεσμα να πάρουμε όλα τα νησιά στους βαλκανικούς πολέμους, αποκτήθηκε από καθαρή τύχη, ενώ επρόκειτο να είναι ιταλικό ή τούρκικο. Το κράτος έδωσε 22.300.000 χρυσές δραχμές και εξαιτίας αυτού του πλοίου, μας δέχτηκαν οι Βούλγαροι και οι Σέρβοι στην συμμαχία για τον Α΄ Βαλκανικό, αφού υποσχεθήκαμε ότι δεν θα περνούσαν από το Αιγαίο τουρκικές ενισχύσεις. Επίσης εξαιτίας του Αβέρωφ, η Ελλάδα απέκτησε την Λήμνο, τη Λέσβο, τη Σάμο, τον Άη-Στράτη και το Άγιον Όρος. Συνεπώς, από καθαρά οικονομική άποψη υπήρξε απόσβεση του κόστους του και με το παραπάνω. Εξάλλου, τα 8.000.000 από το συνολικό ποσό προήλθαν από την διαθήκη του εθνικού ευεργέτη Γεώργιου Αβέρωφ.

Όμως η ιστορία της παραγγελίας του μυθικού αυτού πλοίου ήταν πιο πολύπλοκη απ’ ότι γράφεται στα εγχειρίδια της ιστορίας. Κατ’ αρχήν, η άποψη ότι το θωρηκτό παραγγέλθηκε από την κυβέρνηση Κυριακούλη Μαυρομιχάλη είναι τυπικά σωστή, αλλά ουσιαστικά παραπλανητική. Η κυβέρνηση του Μαυρομιχάλη εγκαταστάθηκε μετά την επανάσταση των αξιωματικών του Γουδί το 1909 και ήταν ουσιαστικά αιχμάλωτη του Στρατιωτικού Συνδέσμου που έκανε το Κίνημα. Οι αξιωματικοί συνεδρίαζαν καθημερινά στα γραφεία του Συνδέσμου ή σε σπίτια αξιωματικών, έπαιρναν τις σοβαρές αποφάσεις και τις υπαγόρευαν στην κυβέρνηση που τις εκτελούσε αμέσως και δίχως αμφισβήτηση. Η απόφαση λοιπόν για την αγορά του πλοίου ελήφθη από τον Στρατιωτικό Σύνδεσμο και μάλιστα μετά από σφοδρές διαφωνίες που θα δούμε παρακάτω.

Το Αβέρωφ ήταν τμήμα μιας παραγγελίας του ιταλικού κράτους στα ναυπηγεία του Λιβόρνο που περιλάμβανε τρία πανομοιότυπα πλοία. Το 1909 όμως κι ενώ τα πλοία κατασκευάζονταν ήδη, άλλαξε η ιταλική κυβέρνηση. Η καινούρια θεώρησε το κόστος των τριών πλοίων ασήκωτο και ακύρωσε την παραγγελία του ενός. Το υπό κατασκευή θωρηκτό λοιπόν έμεινε αμανάτι στα χέρια του ναυπηγείου. Οι κατασκευαστές απευθύνθηκαν τότε στην Οθωμανική αυτοκρατορία για να το πουλήσουν. Οι Τούρκοι το ήθελαν μεν, αλλά είχε δυο προβλήματα γι’ αυτούς: Αφενός το κόστος του θεωρήθηκε απαγορευτικό και αφετέρου είχε μικρές αποθήκες κάρβουνου για τις ανάγκες των Οθωμανών που ως αυτοκρατορία το ήθελαν για να διαπλέει όλη την ανατολική μεσόγειο.

Επίσης, οι Γερμανοί που εκπαίδευαν τότε τον τουρκικό στρατό διαφώνησαν με την αγορά του, καθώς προμήθευαν τους εκπαιδευόμενους με καλοπληρωμένα γερμανικά όπλα και καράβια. Όλα τούτα συνέβαλαν ώστε να μην επιτευχθεί συμφωνία ανάμεσα στους Τούρκους και τα ναυπηγεία. Τότε οι καταφερτζήδες Ιταλοί, μόλις είδαν ότι στην Ελλάδα είχαν επικρατήσει οι στρατιωτικοί με Κίνημα, απευθύνθηκαν σ’ αυτούς ως λύση ανάγκης για να μην τους μείνει το πλοίο στα χέρια. Γι’ αυτό άλλωστε η προσφορά τους ήταν κατά 2 εκατομμύρια χαμηλότερη, κάτι που αργότερα αποδόθηκε στην διαπραγματευτική ικανότητα του πλοίαρχου Δαμιανού που το παρήγγειλε και το παρέλαβε.

Όταν όμως η Ιταλία που ήταν μεγάλη βιομηχανική δύναμη της εποχής και η τεράστια Οθωμανική αυτοκρατορία δεν σήκωναν το κόστος αγοράς ενός τέτοιου πλοίου, πως μπόρεσε η πάμφτωχη Ελλάδα να το πάρει; Η αλήθεια είναι απλή: Καμία πολιτική κυβέρνηση δεν θα τολμούσε να κάνει τέτοια αγορά, παρά την συνεισφορά του 20% από την διαθήκη Αβέρωφ. Οι στρατιωτικοί όμως, ούτε προϋπολογισμούς κοίταζαν ούτε πολιτικά κόστη τους απασχολούσαν. Πέραν τούτου, ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος είχε εσωτερικές αντιθέσεις. Επειδή οι αξιωματικοί του στρατού ξηράς είχαν πλειοψηφία, κατηγορούνταν από τους συναδέλφους τους του Ναυτικού ότι φρόντιζαν μόνο για αγορές όπλων χερσαίου πολέμου, αμελώντας τις ανάγκες του Πολεμικού Ναυτικού. Οι αντιθέσεις αυτές πήραν τόσο σφοδρό χαρακτήρα που ξέσπασε το Κίνημα Τυπάλδου στην Σαλαμίνα (Οκτώβριος 1909) που κατέληξε σε φονική ναυμαχία ανάμεσα στους ίδιους τους επαναστάτες.

Εκείνη λοιπόν την κρίσιμη ώρα, ήρθε η πρόταση των ναυπηγείου του Λιβόρνο. Οπότε ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος πήρε απόφαση ν’ αγοράσει το πλοίο για να εξευμενίσει τους ναυταίους κι ας έκοβε τον λαιμό της η κυβέρνηση Μαυρομιχάλη να βρει τα λεφτά. Έτσι έγινε και τελικά η χώρα απέκτησε αυτό το πολεμικό διαμάντι που της έδωσε πλήρη υπεροπλία στο Αιγαίο το 1912 στους βαλκανικούς πολέμους. Ευτυχώς, διαφορετικά οι Τούρκοι θα είχαν διατηρήσει κάποια νησιά του αρχιπελάγους.

Πότε και που γιορτάστηκε για πρώτη φορά η 25η Μαρτίου με... διάταγμα!

Το 1838 γιορτάστηκε για πρώτη φορά η 25η Μαρτίου, ως μέρα μνήμης των Ελλήνων Αγωνιστών του 1821 και από τότε ο εορτασμός καθιερώθηκε σε όλο το πανελλήνιο.

Πως καθιερώθηκε ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου με... διάταγμα:

Η καθιέρωση της εορτής της 25ης Μαρτίου οφείλεται σε δύο ανθρώπους.

Ο ένας ήταν ο αγωνιστής του 1821 και τότε Δήμαρχος της Αθήνας Δημήτρης Καλλιφρονάς.

Στις 15 Μαρτίου 1838, με το διάταγμα 980, καθιερώθηκε επίσημα η 25η Μαρτίου ως παντοτινή, «εις το διηνεκές», εθνική εορτή των Ελλήνων.

Ο δεύτερος ήταν ο Γεώργιος Γλαράκης, γραμματέας της Επικρατείας επί των Εκκλησιαστικών, Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και Εσωτερικών, ο οποίος είχε προτείνει στον βασιλιά Όθωνα την έκδοση διατάγματος το οποίο θα καθόριζε την 25η Μαρτίου ως ημέρα εθνικής εορτής.

Ο εορτασμός άρχισε την παραμονή το βράδυ με 21 κανονιοβολισμούς. Και την άλλη μέρα, Παρασκευή πρωί, ανήμερα του Ευαγγελισμού, η Αθήνα ξύπνησε με 21 νέους κανονιοβολισμούς, αριθμός συμβολικός.

Η πρώτη δοξολογία έγινε στην τότε Μητρόπολη της Αθήνας, την εκκλησία της Αγίας Ειρήνης:

Το πρωί της 25ης Μαρτίου 1838 εψάλη δοξολογία στον, τότε, Μητροπολιτικό Ναό της Αγίας Ειρήνης που βρίσκεται μεταξύ των οδών Αιόλου και Αθηνάς. Στη δοξολογία παραβρέθηκε και ο Όθων ντυμένος με την παραδοσιακή φουστανέλα.

Το απόγευμα οργανώθηκε από το Δήμο χορός στην πλατεία των παλαιών Ανακτόρων στον οποίο συμμετείχαν όλοι οι νέοι της πόλης ανεξάρτητα από την κοινωνική τους τάξη και τους παρακολούθησαν πολλοί από τους Αγωνιστές του 1821. Τη νύχτα ο Δήμαρχος φωταγώγησε με λαδοφάναρα τους κεντρικούς δρόμους και την Ακρόπολη.

Λέγεται πως οι Αθηναίοι έμειναν με το στόμα ανοιχτό όταν αντίκρισαν στο Λυκαβηττό φαναράκια που τα κρατούσαν νεολαίοι της εποχής και σχημάτιζαν ένα τεράστιο φωτεινό σταυρό με τις λέξεις «Εν τούτω Νίκα».

Στην ιστορική πρώτη Μητρόπολη της Αθήνας κηδεύτηκε ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης:

Η πρώτη Μητρόπολη της Αθήνας, ο ναός της Αγίας Ειρήνης λέγεται πως χτίστηκε από τα ερείπια εβδομήντα βυζαντινών εκκλησιών που γκρεμίστηκαν επί Βαυαροκρατίας.

Με τη μεταφορά της έδρας του ελληνικού κράτους από το Ναύπλιο στην Αθήνα, η Αγία Ειρήνη έγινε ο επίσημος καθεδρικός της πρωτεύουσας. Την ανακαίνιση και την επισκευή του ναού ανέλαβε το 1845 ο διάσημος αρχιτέκτονας Λύσανδρος Καυτατζόγλου. Το έργο αποπερατώθηκε το 1850.

Το 1835, εκεί έγινε η τελετή ενηλικίωσης του βασιλιά Όθωνα ενώ το 1843 κηδεύτηκε ο ήρωας του 1821 Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, γι’ αυτό και υπάρχει δίπλα η οδός Κολοκοτρώνη. Υπάρχουν και ιστορικές περιγραφές για την ημέρα εκείνη. Κατέβηκαν οι υπουργοί, οι άνθρωποι του πνεύματος από την Ερμία οδό (σημερινή Ερμού) κι έφτασαν έξω από την Αγία Ειρήνη. Ακολουθούσε η σορός του Κολοκοτρώνη και το άλογό του ντυμένο στα μαύρα.

Στην ίδια εκκλησία έγινε το 1877 η κηδεία του Κωνσταντίνου Κανάρη, του μπουρλοτιέρη αγωνιστή της επανάστασης του 1821. Στον ιερό ναό της Αγίας Ειρήνης έκανε τις εξομολογήσεις της και η βασίλισσα Αμαλία. Επίσης, σε αυτή την εκκλησία έγινε η δοξολογία για το Ελληνικό Σύνταγμα, με πρωτοστάτη τον διδάσκαλο του Γένους Νεόφυτο Βάμβα.

Ο νόμος για να γίνει κάποιος βουλευτής στην αρχαία Αθήνα

Οι νόμοι ήταν του Σόλωνα και προέβλεπαν πως εάν κάποιος πολίτης ήθελε να γίνει βουλευτής, o νόμος απαιτούσε τα εξής:

1. Να είναι Αθηναίος​ πολίτης.

2. Nα κατέχει την ελληνική θρησκεία και παιδεία​ (όμαιμον, ομότροπον, ομόθρησκον).

3. Nα μην είναι κίναιδος.

4. Να καταγραφεί όλη η περιουσία του, μέχρι και τα σανδάλια που φορούσε, καθώς και η οικογενειακή του περιουσία.

Εάν τηρούνταν όλα αυτά, τότε μπορούσε να γίνει βουλευτής.​ Οι νόμοι που εισήγοντο στην Εκκλησία του Δήμου για ψήφιση ήταν ονομαστικοί, δηλαδή έφεραν το όνομα του προτείνοντος. Εκείνος που πρότεινε κάποιον νόμο έπρεπε να είναι πολύ προσεκτικός. Όχι μόνον να έχει εξετάσει το εάν υπήρχε άλλος, προγενέστερος νόμος που ρύθμιζε το θέμα με τρόπο διαφορετικό (οπότε έπρεπε να τον αναφέρει), αλλά ήταν και υπεύθυνος για τα αποτελέσματα του προτεινόμενου. Έτσι, εάν πρότεινε και περνούσε νόμο ο οποίος αποδεικνυόταν οικονομικά ζημιογόνος για την Αθήνα, τότε έπρεπε να κατασχεθεί από την καταγεγραμμένη περιουσία του, όλο το ποσόν κατά το οποίο ζημιώθηκε οικονομικά η Αθήνα. Αν μάλιστα ​δεν έφθανε όλη η περιουσία του -μέχρι και τα σανδάλια του, που κατεγράφησαν-, τότε το ανεξόφλητο υπόλοιπο, υποχρεώνονταν να το εξοφλήσει δουλεύοντας σε δημόσια έργα.

Αν ο νόμος, που πρότεινε και ψηφίστηκε, ζημίωνε ηθικά την Αθήνα η ποινή ήταν: AΥΘΗΜΕΡΟΝ ΤΕΛΕΥΘΗΣΑΤΩ…

Γιώργος Σεφέρης

Η στέρνα

Στον Γιώργο Αποστολίδη

Βρέθηκα στην ανάγκη να βάλω το νοσοκομείο του Δον Χουάν Ταβέρα με τη μορφή μοντέλου, γιατί όχι μόνο ερχότανε να σκεπάσει την πύλη του Βισάγκρα, αλλά και ο θόλος του ανέβαινε με τρόπο που ξεπερνούσε την πόλη· κι έτσι μια που το ’βαλα σα μοντέλο και το μετακίνησα από τον τόπο του, μου φαίνεται προτιμότερο να δείξω την πρόσοψή του παρά τις άλλες του μεριές. Όσο για τη θέση του μέσα στην πόλη, φαίνεται στο χάρτη.

ΔΟΜΗΝΙΚΟΣ ΘΕΟΤΟΚΟΠΟΥΛΟΣ

Εδώ, στο χώμα ρίζωσε μια στέρνα

μονιά κρυφού νερού που θησαυρίζει.

Σκεπή της βήματα ηχερά. Τ’ αστέρια

δε σμίγουν την καρδιά της. Κάθε μέρα

πληθαίνει, ανοιγοκλεί, δεν την αγγίζει.

Ανοίγει ο πάνω κόσμος σα ριπίδι

και παίζει με το φύσημα του ανέμου,

μ’ ένα ρυθμό που ξεψυχάει στο δείλι

φτεροκοπάει ανέλπιδα και σφύζει

στο σφύριγμα του πόνου του γραμμένου.

Στο πύργωμα του θόλου ανέλεης νύχτας

πατούνε οι έννοιες κι οι χαρές διαβαίνουν,

με το γοργό κροτάλισμα της μοίρας

πρόσωπα ανάβουν λάμπουν μια στιγμή

και σβήνουνται σ’ ένα σκοτάδι εβένου.

Μορφές που φεύγουν! Ορμαθοί τα μάτια

κυλούν βαλμένα σ’ ένα αυλάκι πίκρα

και της μεγάλης μέρας τα σημάδια

τις παίρνουν και τις φέρνουν πιο σιμά

στη μαύρη γης που δε γυρεύει λύτρα.

Στο χώμα γέρνει το κορμί του ανθρώπου

για ν’ απομείνει η διψασμένη αγάπη·

μαρμαρωμένο στ’ άγγιγμα του χρόνου

το άγαλμα πέφτει γυμνό στον αδρό

κόρφο που το γλυκαίνει αγάλι αγάλι.

Δάκρυα γυρεύει η δίψα της αγάπης

τα τριαντάφυλλα σκύβουν -η ψυχή μας-

στα φύλλα ακούγεται ο παλμός της πλάσης

το απόβραδο σιμώνει σα διαβάτης

ύστερα η νύχτα κι ύστερα το μνήμα…

Μα εδώ στο χώμα ρίζωσε μια στέρνα

κρυφή μονιά, ζεστή, που θησαυρίζει

κάθε κορμιού το βόγκο στον αγέρα

τη μάχη με τη νύχτα με τη μέρα,

πληθαίνει ο κόσμος, πάει, δεν την αγγίζει.

Περνούνε οι ώρες, ήλιοι και φεγγάρια,

μα το νερό έχει δέσει σαν καθρέφτης·

η απαντοχή με τα ορθάνοιχτα μάτια

όταν βυθίσουν όλα τα πανιά

στην άκρη του πελάγου που τη θρέφει.

Μόνη, και στην καρδιά της τόσο πλήθος

μόνη, και στην καρδιά της τόσος μόχθος

και τόσος πόνος, στάλα στάλα μόνος

τα δίχτυα ρίχνοντας μακριά στον κόσμο

που ζει μ’ ένα κυμάτισμα πικρό.

Σαν άνοιξε το κύμα απ’ την αγκάλη

να ’τανε στην αγκάλη να τελειώσει

να ’τανε την αγάπη στ’ ακρογιάλι

πριν σπάσει τη γραμμή του να μας δώσει

το κύμα ως έμεινε στην άμμο αφρός.

Μια ζεστασιά απλωμένη σαν προβιά,

ήμερη σαν το κοιμισμένο αγρίμι

που ξέφυγε ήσυχο το καρδιοχτύπι

και χτύπησε στον ύπνο να ζητήσει

το περιβόλι όπου σταλάζει ασήμι.

Κι ένα κορμί κρυφό, βαθιά κραυγή

βγαλμένη από το σπήλαιο του θανάτου,

σαν το νερό ζωηρό μέσα στ’ αυλάκι

σαν το νερό που λάμπει στο χορτάρι

μονάχο και μιλεί στις μαύρες ρίζες…

Ω! πιο κοντά στη ρίζα της ζωής μας

από τη σκέψη μας κι από την έννοια!

Ω πιο κοντά από το σκληρό αδερφό μας

που μας κοιτάει με βλέφαρα κλεισμένα

κι από τη λόγχη ακόμα στο πλευρό μας!

Ω! ν’ απαλύνει ξάφνω στην αφή μας

το δέρμα της σιωπής που μας στενεύει,

να λησμονήσουμε, θεοί, το κρίμα

που όλο πληθαίνει κι όλο μάς βαραίνει,

να βγούμε από τη γνώση κι απ’ την πείνα!

Μαζεύοντας τον πόνο της πληγής μας

να βγούμε από τον πόνο της πληγής μας,

μαζεύοντας την πίκρα του κορμιού μας

να βγούμε από την πίκρα του κορμιού μας,

ρόδα ν’ ανθίσουν στο αίμα της πληγής μας.

Όλα να γίνουνε ξανά σαν πρώτα

στα δάχτυλα στα μάτια και στα χείλια,

ν’ αφήσουμε τη γερασμένη αρρώστια

πουκάμισο που αφήσανε τα φίδια

κίτρινο μες στα πράσινα τριφύλλια.

Μεγάλη αγάπη κι άχραντη, γαλήνη!

Μέσα στη ζωντανή θέρμη ένα βράδυ

λύγισες ταπεινά, γυμνή καμπύλη,

λευκή φτερούγα πάνω απ’ το κοπάδι

σαν απαλή στον κρόταφο παλάμη.

Το πέλαγο που σ’ έφερε σε πήρε

πέρα στις λεμονιές τις ανθισμένες

τώρα που γλυκοξύπνησαν οι μοίρες

χίλιες μορφές με τρεις απλές ρυτίδες

στον επιτάφιο συνοδεία βαλμένες.

Σέρνουνε μοιρολόγια οι μυροφόρες

ν’ ακολουθήσει η ελπίδα των ανθρώπων

στα μάτια σφηνωμένη με τις φλόγες

φωτίζοντας το χώμα το τυφλό

που ιδρώνει από της άνοιξης τον κόπο.

Φλόγες του πέρα κόσμου, πυροφάνι

απάνω στην άνοιξη που σήμερα αναβλύζει,

ίσκιοι θλιμμένοι στα νεκρά στεφάνια

βήματα… βήματα… η αργή καμπάνα

μια σκοτεινή αλυσίδα ξετυλίγει –

«Πεθαίνουμε! Πεθαίνουν οι θεοί μας!…»

Τα μάρμαρα το ξέρουν που κοιτάζουν

σαν άσπρη χαραυγή πάνω στο θύμα

ξένα, γεμάτα βλέφαρα, συντρίμμια,

καθώς περνούν τα πλήθη του θανάτου.

.................................

.................................

.................................

.................................

.................................

Περάσανε μακριά, με τον καημό τους

ζεστό κοντά στα χαμηλά αγιοκέρια

που γράφανε στο σκυφτό μέτωπό τους

τη ζωή πασίχαρη στα μεσημέρια

όταν σβηστούν τα μάγια και τ’ αστέρια.

Μα η νύχτα δεν πιστεύει στην αυγή

κι η αγάπη ζει το θάνατο να υφαίνει

έτσι, σαν την ελεύθερη ψυχή,

μια στέρνα που διδάσκει τη σιγή

μέσα στην πολιτεία τη φλογισμένη.

«Μένουμε σπίτι» με ένα βιβλίο

1. EDWARD J. LARSON
Ως τις άκρες της Γης
μτφρ.: Μαρία Βαρδοπούλου
εκδ. Ψυχογιός

Ο βραβευμένος με Πούλιτζερ Αμερικανός συγγραφέας και πανεπιστημιακός Έντουαρντ Λάρσον στο «Ως τις άκρες της Γης» παραθέτει τρεις συγκλονιστικές αφηγήσεις εξερεύνησης, επιβίωσης και υπέρβασης των ανθρώπινων ορίων, που όλες έλαβαν χώρα μέσα στην ίδια χρονιά. Η ελληνική έκδοση του βιβλίου εύλογα φέρει τον εξής υπότιτλο: «1909: Τρεις ριψοκίνδυνες αποστολές για την κατάκτηση του Βόρειου Πόλου, του Νότιου Πόλου και της κορυφής του κόσμου». Όντως, μέσα στο 1909 πραγματοποιήθηκαν τρεις ιστορικές αποστολές κατάκτησης των δύο πόλων της Γης συν της κορυφής των Ιμαλαΐων, της λεγόμενης «κορυφής του κόσμου». Ο Έρνεστ Σάκλετον, ο Ρόμπερτ Πίρι και ο δούκας των Αβρουζίων ανέλαβαν, μαζί με τις ομάδες τους, να ξεπεράσουν κάθε έννοια ανθρώπινης αντοχής, φυσικής και ψυχικής. Θα μπορούσε κάλλιστα να είναι ντοκιμαντέρ στο Netflix και, πράγματι, το βιβλίο του Λάρσον διαβάζεται κάπως έτσι. Δύσκολα το αφήνεις.

2. ΜΑΛΚΟΛΜ ΛΟΟΥΡΙ
Κάτω από το ηφαίστειο
μτφρ.: Μαρίνα Λώμη
εκδ. Αστάρτη

Από τους συγγραφείς του 20ού αιώνα που συχνά χαρακτηρίζονται «καταραμένοι», ο Μάλκολμ Λόουρι δεν μας άφησε πολλά έργα, ωστόσο και μόνο το σαγηνευτικό «Κάτω από το ηφαίστειο» θα ήταν αρκετό. Θεωρητικά πρόκειται για ένα ερωτικό μυθιστόρημα. Ο κεντρικός ήρωας, ο «Πρόξενος» Τζόφρι Φέρμιν, ζει σε μια ορεινή πόλη του Μεξικού, στη επιβλητική σκιά ενός ηφαιστείου. Εκεί περνάει τις μέρες του βυθισμένος στο αλκοόλ και στις αναμνήσεις μιας μεγάλης αγάπης που έχασε, μέχρι που η τελευταία παρουσιάζεται ξανά αναπάντεχα μπροστά του. Ταυτόχρονα στην πόλη φτάνει και ο αδελφός του, ο Χιου. Ολόκληρη η αφήγηση του βιβλίου εξελίσσεται στη διάρκεια της περίφημης Ημέρας των Νεκρών, της μεγάλης μεξικανικής γιορτής. Ο Λόουρι χρησιμοποιεί εδώ αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία, αλλά και πληθώρα αναφορών και συμβολισμών, η οποία μας περνάει στα επόμενα επίπεδα. Φιλοσοφικά ερωτήματα, κυνισμός, βαθιά ανθρώπινη παρατήρηση, μυστικισμός και πολύ πολύ οινόπνευμα·  όλα αυτά και ακόμη περισσότερα συνυπάρχουν «κάτω από το ηφαίστειο».

3. STEFAN ZWEIG
Επικίνδυνος οίκτος
μτφρ.: Mιμίκα Κρανάκη
εκδ. Άγρα

Παραμονές του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και η Ευρώπη πέφτει στη δίνη του χάους. Ο νεαρός υπίλαρχος Χοφμίλερ διαπράττει ένα σφάλμα στη χοροεσπερίδα που οργανώνει ο βαρώνος Φον Κεκεσφάλβα, όταν εν αγνοία του ζητάει σε χορό την παράλυτη κόρη του. Αυτή η παρεξήγηση τον οδηγεί σε ένα σπαρακτικό, στην πολυπλοκότητά του, γαϊτανάκι γεγονότων. Ο «Επικίνδυνος οίκτος», το θαυμάσιο μυθιστόρημα του Στέφαν Τσβάιχ, αφού διαβαστεί ολόκληρο, ανατρέχεις μετά, με την ίδια απόλαυση και αποσπασματικά, στις σημειώσεις σου. Ξεχωρίζω τη φράση: «Η αδυναμία περισσότερο από την κακία είναι συχνά η αιτία για τα χειρότερα».

4. BILL O’ REILLY & MARTIN DUGARD

Σκοτώνοντας τα SS. Η καταδίωξη των μεγαλύτερων εγκληματιών στην Ιστορία

μτφρ.: Αργυρώ Μαντόγλου

εκδ. Διόπτρα  

Κάπου είχα διαβάσει ότι μέρος της εκπαίδευσης των SS ήταν να φροντίζουν ένα γατάκι για χρονικό διάστημα, ανίδεοι πως σε κάποια ανύποπτη χρονική στιγμή, και αφού είχαν συναισθηματικά δεθεί μαζί του, θα καλούνταν να του ξεριζώσουν τα μάτια - αποδεικνύοντας έτσι στους ανωτέρους τους ότι είναι άξιοι να φορούν το πηλήκιο με τη νεκροκεφαλή. Δεν ξέρω αν το παραπάνω είναι ιστορικά ακριβές, αυτό που όλοι ξέρουμε πάντως είναι τη φρίκη που σκόρπισαν τα SS σε όλη την Ευρώπη. Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια συγκέντρωση όλων των ιστοριών καταδίωξης και σύλληψης των SS που προσπάθησαν (και κάποιοι κατάφεραν) να διαφύγουν μετά τον πόλεμο και τη συντριβή της ναζιστικής Γερμανίας. Γραμμένο περίπου σαν να ήταν μυθοπλασία, αποτελεί ένα πρώτης τάξεως κατασκοπευτικό ρεπορτάζ, ένα χρονικό απόδοσης δικαιοσύνης, αλλά και μια αγωνιώδης αφήγηση του πώς, πολλές φορές, το άδικο θριαμβεύει σε αυτό τον κόσμο.

5. ΤΑΚΗΣ ΚΑΜΠΥΛΗΣ
Γίγαντες και φασόλια
εκδ. Καστανιώτη

«Κι αν ο «Αγνωστος Στρατιώτης» δεν είναι κενοτάφιο; Κι αν πίσω ή κάτω από τον νεκρό οπλίτη υπάρχουν κόκαλα ενός άγνωστου νεκρού;». Το παρόν, στο βιβλίο του δημοσιογράφου Τάκη Καμπύλη, μπορεί να είναι δυστοπικό με μια Αθήνα γνωστή/άγνωστη, που έχει χάσει τον ενδιάμεσο κοινό χώρο, αλλά ο ήρωας μπορεί και περπατάει πολύ, χιλιόμετρα. Και μαγειρεύει λιτά και γευστικά, συντροφεύει στη μοναξιά του αποκλεισμού (δικού του και δικού μας), ερευνά, κρατάει σημειώσεις, αποκαλύπτει. Με δεξιοτεχνική μείξη των «υλικών», ο συγγραφέας εμπλέκει το ιστορικό με το μυθιστορηματικό, ανατρέχει στις πηγές του αναρχισμού, προικίζει το χορταστικό βιβλίο του των 700 σελίδων, με τίτλο «Γίγαντες και φασόλια», με γεγονότα επινοημένα και φανταστικά, στοχαστική δράση, ερωτήματα, παλμό και σφρίγος. Η μνήμη, η βία, η ιστορική αλήθεια, η ήττα των λέξεων, η υπερκατανάλωση αγώνων και αγωνιστών εμπλέκονται σε ένα μυθιστόρημα που δεν θα αφήσετε από τα χέρια σας.

6. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΩΤΑΚΗΣ
Ο μεγάλος υπηρέτης
εκδ. Κέδρος

Ο Δημήτρης Σωτάκης μετά το τολμηρό «Ο κανίβαλος που έφαγε έναν Ρουμάνο» συνεχίζει την κατάδυσή του στα μύχια της ανθρώπινης ψυχής, επιλέγοντας αυτή τη φορά όχι τις ανομολόγητες επιθυμίες αλλά την ενδοσκόπηση. Ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής είναι ένας νέος άνδρας, επιτυχημένος επαγγελματίας, ο οποίος αποφασίζει να προσλάβει τον Μάριο, έναν συνομήλικό του, ως οικιακό βοηθό. Ο τελευταίος θα τον βοηθήσει, βάζοντας την καθημερινότητά του σε τάξη, ώσπου μια μοιραία απόφαση θα φέρει μαζί της μια αλυσίδα παράξενων γεγονότων. Ο Σωτάκης δημιουργεί ξανά μια αληθοφανή αφήγηση, για να την ανατρέψει αργότερα εισάγοντας το στοιχείο του παράδοξου, όπως περίπου συμβαίνει και στο προηγούμενο μυθιστόρημά του. Σε αυτή την περίπτωση, βέβαια, το θέμα είναι τελείως διαφορετικό και η σκοτεινή στροφή των πραγμάτων μάς οδηγεί στη σύγκρουση του ανθρώπου με τον εαυτό του· το δε μοτίβο του «doppelganger», του σωσία δηλαδή, που είναι αρκετά δημοφιλές στη λογοτεχνία, εδώ χρησιμοποιείται άρτια.

7. ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΧΑΝΔΡΙΝΟΥ
Κόρκυρα
εκδ. Κείμενα

Ένα μικρό πεζογράφημα, με φαινομενικό θέμα την ανακαίνιση του πατρογονικού σπιτιού στην Κέρκυρα, γίνεται η αφορμή για μια κατάθεση κειμένου που υπερβαίνει κατά πολύ τη συμβατική φόρμα και μορφή μιας νουβέλας. Το βιβλίο της Κατερίνας Χανδρινού, μιας ξεχωριστής περίπτωσης δημιουργού, που είναι σε μια αχαρτογράφητη περιοχή ποίησης, πεζού, ημερολογίου, χρονικού και θραυσματικού συνειρμού, εγκαινίασε τις εκδόσεις Κείμενα, που συνεχίζουν και ανανεώνουν τον ιστορικό τίτλο. Η «Κόρκυρα» είναι ένα πεζογράφημα με μεγάλη οικονομία και υψηλή πυκνότητα. Απόλαυσα τον τρόπο της Κατερίνας Χανδρινού, το πόσο βαθιά ανασκαλεύει τη γενεσιουργό μήτρα της γλώσσας, την ελευθερία να οργανώσει σε μια όμορφη αφήγηση το θραύσμα, τον αυθορμητισμό, την παραπομπή, την επιθυμία, τον αυτοσαρκασμό και την ελευθερία του αισθήματος.

8. ΓIANNΗΣ ΑΓΓΕΛΑΚΑΣ
Ο μεγάλος μαθητής
και ο μικρός δάσκαλος
εκδ. Καστανιώτης

Στο «Ο μεγάλος μαθητής και ο μικρός δάσκαλος» (Καστανιώτης) αποτελούνται από ερωταπαντήσεις μεταξύ των δύο προσώπων του τίτλου. Συζητούν περί ζωής και θανάτου, ομορφιάς και πόνου, καλού και κακού, τέχνης και γεμάτου στομαχιού, συνείδησης και ύπνου, ψυχής τε και σώματος, απόλαυσης και στοχασμού, υπαρξιακών αγωνιών και βολικών τάφων, γνώσης και αγάπης και περί τόσων ακόμα ζευγαρωτών ή αντιφατικών εννοιών. Πριν πάντως βιαστεί κανείς να σχολιάσει πικρόχολα ότι με τόσους διαλόγους ο Αγγελάκας μάλλον την είδε Πλάτωνας, ας επιστρέψει στους στίχους που έγραψε όσο τραγουδούσε στις «Τρύπες»: οι διάλογοι με τον εαυτό, οι εσωτερικές συγκρούσεις, ήταν πάντα εκεί, εξίσου ανελέητες.

9. ΓΙΟΧΑΝ ΒΟΛΦΓΚΑΝΓΚ ΦΟΝ ΓΚΑΙΤΕ
Το ταξίδι στην Ιταλία
μτφρ.: Γιώργος Δεπάστας
εκδ. Ολκός

Στέκεται ο Γκαίτε μπροστά στη Σάντα Καικίλια του Ραφαήλ, στην Μπολόνια, και λέει: «Εύχεσαι να υπάρχει αυτός ο πίνακας αιώνια και δεν σε πειράζει αν εσύ πάψεις να υπάρχεις αμέσως». Στα 37 του χρόνια, το 1786, o Βόλφγκανγκ Γκαίτε πραγματοποιεί το όνειρο της ζωής του. Κάνει τον γύρο της Ιταλίας, από Βορρά προς Νότο, ένα ταξίδι μύησης, αυτογνωσίας και επιβεβαίωσης όσων είχε μελετήσει, ένα ταξίδι που εμείς σε αυτήν τη συγκυρία δεν μπορούμε να κάνουμε. Ο Γιώργος Δεπάστας μετέφρασε και σχολίασε αυτό το υπέροχο κείμενο, που μας δίνει τόσο πολλά για την ιστορία της τέχνης, αλλά και για την ίδια τη διαδικασία της γνώσης, του ταξιδιού και της εσωτερικής μεταβολής.

10. HERMAN MELVILLE
Μπάρτλμπυ, ο γραφέας
μτφρ.: Αθηνά Δημητριάδου
εκδ. Άγρα

Ξέρω ξέρω, ο Χέρμαν Μέλβιλ έχει γράψει τον «Μόμπι Ντικ», ένα ψυχολογικό και συμβολικό έπος εκατοντάδων σελίδων για την εμμονική μάχη του ανθρώπου με το ακατανίκητο. Δείτε όμως τι κάνει στο πολύ μικρότερο «Μπάρτλμπυ, ο γραφέας», του 1853: μέσα από την ιστορία ενός χλωμού γραφέα που πιάνει δουλειά σε ένα δικηγορικό γραφείο του Μανχάταν, μέσα από την ήπια αλλά αμετακίνητη παθητικότητα που ο ήρωας προτάσσει στις απαιτήσεις της ζωής, μέσα, κυρίως, από τη φράση «θα προτιμούσα όχι», που ο ασάλευτος Μπάρτλμπυ αντιτείνει ευγενικά σε κάθε λογικό αίτημα, ο δημιουργός του μοιάζει να στοχάζεται πάνω στους πνευματικούς όρους της ύπαρξης, τις κανονιστικές ρυθμίσεις της κοινωνίας, την ήρεμη αντίσταση στις εγκλήσεις της εξουσίας, τη βάσανο της γραφής και τόσα ακόμη ζητήματα. Κάποια έκαναν τον Λιούις Μάμφορντ, τον Μορίς Μπλανσό και άλλους να σχολιάσουν ποικιλοτρόπως το έργο· διαλέγω ωστόσο μία φράση από το επίμετρο της νουβέλας στην έκδοση της Άγρας, η οποία ανήκει στον Ζιλ Ντελέζ: «Ένας λιγνός χλωμός άντρας είπε τη συνταγή για να τρελάνεις τους πάντες».

11. ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΑΡΑΜΠΟΥΡΟ
Πατρίδα
μτφρ.: Τιτίνα Σπερελάκη
εκδ. Πατάκης

Είναι από τα βιβλία που με κράτησαν από την πρώτη λέξη όπως λέει το κλισέ. «Να την η καημένη», γράφει ο Φερνάντο Αραμπούρο στην «Πατρίδα», και να την η πρώτη εικόνα που συμπληρώνεται λίγο παρακάτω. Ψηλοτάκουνα στα σαράντα πέντε, κλάση και σπουδές, παραδομένη, δαντελωτή κουρτίνα, στολίδι του ξιπασμένου, πού είναι ο αιτά (ο πατέρας στα βασκικά) να τη δει, οι πικρές σκέψεις μιας μητέρας για την κόρη της. Γιατί τόσες αντιθέσεις; Το μυθιστόρημα του Αραμπούρο ανατέμνει την ιστορία δύο βασκικών οικογενειών, θύματα, με διαφορετικό τρόπο της τρομοκρατικής οργάνωσης ΕΤΑ. Άνθρωποι δεμένοι από τα γεννησιμιού τους, αλλά να που ο γιος της Μίρεν μπήκε στην οργάνωση, ο άνδρας της Μπιτόρι δολοφονήθηκε. Η διάλυση της ΕΤΑ το 2011 οδηγεί την Μπιτόρι πίσω στο χωριό της, εκεί όπου σκότωσαν τον Τσάτσο, αλλά η επιστροφή της φέρνει στην επιφάνεια κλειδωμένα συναισθήματα και αναταραχή. Με στρωτή αφήγηση, με μπόλικες δόσεις χιούμορ και σαρκασμού, ο Αραμπούρο μάς βάζει στο μυαλό των πρωταγωνιστών για να μιλήσει για τη λήθη, τον διχασμό, τη λύτρωση, τον πόνο και τις επιλογές που καθορίζουν τις ζωές.

12. ΠΑΜΠΛΟ ΝΕΡΟΥΔΑ
Ερωτικά ποιήματα
απόδοση: Αγαθή Δημητρούκα
εκδ. Πατάκη

Τον «αήττητο έρωτα» υμνεί ο νομπελίστας ποιητής Πάμπλο Νερούδα στη συλλογή «Ερωτικά ποιήματα», που άντεξε στα «Χρόνια της χολέρας» και είναι βέβαιο ότι δεν θα ηττηθεί ούτε στον καιρό του κορωνοϊού. Η μικρή δίγλωσση συλλογή αποτελείται από 19 ποιήματα που έγραψε ο Χιλιανός ποιητής στη νήσο Κάπρι της νότιας Ιταλίας, όπου έζησε εξόριστος. Στα ερωτικά του Νερούδα, η φύση συναντά το σώμα, ο έρωτας αποτυπώνεται στα μέλη του σώματος, στα χέρια, τα πόδια, στο γέλιο. Ο ερωτευμένος ποιητής γίνεται μικρός σαν έντομο και κάνει ένα ταξίδι «από τους γοφούς σου ως τα πέλματά σου».

Οδηγίες για παραμονή παιδιών και εφήβων στο σπίτι

Το «Εργαστήριο Προηγμένων Μαθησιακών Τεχνολογιών στην Δια Βίου και Εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση [Ε.ΔΙ.Β.Ε.Α]» του Πανεπιστημίου Κρήτης, δημιούργησε ένα video με θέμα: «Οδηγίες για παραμονή παιδιών και εφήβων στο σπίτι» με βάση το πλαίσιο του Εθνικού Οργανισμού Υγείας.

Αναστολή μαθημάτων - Δημιουργική απασχόληση

Αγαπητές μαθήτριες, αγαπητοί μαθητές,

για να περάσετε πιο εποικοδομητικά αυτή την περίοδο αναστολής των μαθημάτων, σας προτείνω να  διαβάσετε ή και να ακούσετε μερικά κλασσικά λογοτεχνικά έργα στην ιστοσελίδα https://www.akousenabiblio.com/.

Να προσέχετε, αλλά να μη φοβάστε! Εκμεταλλευτείτε τον χρόνο σας για να διαβάσετε ένα καλό βιβλίο.

Εις το επανιδείν!

Κατερίνα Πόθου

To ανατριχιαστικό προφητικό κείμενο του Ιονέσκο

Ένα από τα σημαντικότερα θεατρικά κείμενα όλων εποχών «Το παιχνίδι της σφαγής» του Ευγένιου Ιονέσκο περιλαμβάνει ένα συγκλονιστικά επίκαιρο απόσπασμα: 

«Σας συγκέντρωσα εδώ για τελευταία φορά, στην πλατεία της πόλης μας, για να σας ενημερώσω: Μας συμβαίνει κάτι εντελώς ανεξήγητο. Δεχθήκαμε επίθεση από ένα λοιμό αγνώστων αιτιών. Οι γειτονικές πόλεις και χώρες μας έχουν κλείσει τα σύνορά τους. Στρατός έχει κυκλώσει την πόλη μας. Κάθε είσοδος και έξοδος απαγορεύεται. Μέχρι χτες ήμασταν ελεύθεροι, όμως από σήμερα είμαστε σε καραντίνα.

Συμπολίτες κι επισκέπτες της πόλης μας, μην επιχειρήσετε να δραπετεύσετε, γιατί θ’ αντιμετωπίσετε τα πυρά των στρατιωτών που καραδοκούν σε κάθε έξοδο της πόλεως. Χρειάζεται να οπλιστούμε με όλο το θάρρος που διαθέτουμε.

Επίσης χρειάζονται γερά χέρια ν’ ανοίγουν τάφους. Τα οικόπεδα, οι ακάλυπτοι χώροι, οι αυλές, τα γήπεδα, όλα επιτάσσονται, γιατί τα νεκροταφεία γέμισαν.

Επίσης ζητώ εθελοντές να επιτηρούν τα μολυσμένα σπίτια, μήπως κάποιος μπει ή βγει. Θα ορίσουμε ορκωτούς επόπτες που θα επισκέπτονται τα σπίτια… για να αναφέρουν στις αρχές, προκειμένου να απομονωθούν οι πιθανοί φορείς.

Όποιος μπαίνει σε μολυσμένο σπίτι θα θεωρείται ύποπτος και θ’ απομονώνεται εκεί μέσα. Φυλαχτείτε από τους υπόπτους. ΚΑΤΑΓΓΕΙΛΕΤΕ τους για το καλό του συνόλου!

Ζητάμε γιατρούς, νεκροθάφτες, σαβανωτές και κάθε χρήσιμη για την περίσταση ειδικότητα.

Κάθε πολίτης οφείλει να προσφέρει στον συνάνθρωπό του: να τον επιτηρήσει ή να του κλείσει τα μάτια. Το σύνθημά μας είναι, «Θάψε τον πλησίον σου, μπορείς!».

Αντίδοτο για τον λοιμό δεν έχουμε βρει. Προσπαθούμε να τον περιορίσουμε, μήπως μερικοί τυχεροί επιβιώσουν, όμως αυτό είναι άγνωστο.

Απαγορεύονται οι συνεστιάσεις και όλα τα θεάματα. Τα καταστήματα, τα εστιατόρια και τα καφενεία θα λειτουργούν ελάχιστες ώρες, για να περιοριστεί η εξάπλωση ψευδών ειδήσεων. Διότι υπάρχει η υποψία πως το κακό που μας βρήκε προέρχεται από κάτι ανώτερό μας, από τον ουρανό, και καθετί από τον ουρανό διαβρώνει σαν αόρατη βροχή τις στέγες, τους τοίχους και τις ψυχές μας.

Όπως σας είπα, αυτή είναι η τελευταία δημόσια συγκέντρωση. Ομάδες πάνω από τρία άτομα θα διαλύονται. Επίσης, απαγορεύεται να περιφέρεστε άσκοπα. Όλοι οι πολίτες επιβάλλεται να κυκλοφορείτε ανά δύο, για να επιτηρείτε ο ένας τον άλλο. Τώρα γυρίστε στα σπίτια σας και μείνετε εκεί. Θα βγείτε μόνο σε περίπτωση μεγάλης ανάγκης. Ειδικά συνεργεία θα στιγματίζουν την πόρτα κάθε μολυσμένου σπιτιού: θα κάνουν έναν μεγάλο κόκκινο σταυρό με μπογιά στην πόρτα και θα γράφουν, «Ελέησόν με, Κύριε!».

1970

Ευγένιος Ιονέσκο/Eugene Ionesco

«Το παιχνίδι της σφαγής»

Jeux de massacre

Κική Δημουλά

Οικοδόμημα

Πως πήγε αλήθεια
η μεγάλη εκείνη επιχείρηση αισθήματος
που άνοιξες.

Μαθαίνω σε γονάτισε.
Τουλάχιστον ξεμπέρδεψες με τις υποχρεώσεις;
Βοήθησες τη λήθη να χτίσει;
Χρόνια ονειρευότανε
δική της οικογένεια
δικό της σπιτικό
μακριά
μακριά από τη μνήμη
όσων τις αγαπήσαν και τις δύο.

Από τη συλλογή «Ήχος απομακρύνσεων» (Εκδόσεις Ίκαρος, 2001)

Κική Δημουλά

            Δημόσιος Καιρός

Κι όμως κινείται

Σήκω μέρα.
Νίψου έτοιμο το πρωινό σου
σερβιρισμένος ο κόσμος
φρέσκος μόλις τον έκοψαν
από το δέντρο του ύπνου.

Πάρε μαζί σου και τ’ όνειρό του
για μεσημεριανό σου.

Κράτα λίγο και για το σούρουπο
θα πεινάσεις
θα ’ναι τα τρόφιμα
κλειστά.

Μόνο συγκράτησε όσο μπορείς

την επιδεικτική φιλάρεσκη εξάπλωσή σου.
Αφού ξέρεις
η πίσω μεριά ενός βουνού
ένα φού να σου κάνει
έσβησες πας.

Το έλεος και η ικεσία στην αρχαία Ελλάδα

Στην αρχαία Ελλάδα το να γονατίσεις μπροστά σε κάποιον και να δηλώσεις οποιασδήποτε μορφή υποταγής ήταν χειρότερο από το να χάσεις τη ζωή σου. Προτιμούσαν να πεθάνουν υπερήφανοι και ελεύθεροι παρά να ζήσουν έχοντας γονατίσει έστω και μια φορά.

Η ζωή εκείνα τα χρόνια διέπονταν από κώδικες τιμής που αν τους παρέβαινες έχανες την υπόληψή σου ως άνθρωπος (κάτι πολύ σημαντικό για τους αρχαίους Έλληνες) και ακόμα χειρότερα, θα έπρεπε να αντιμετωπίσεις τη θεϊκή νέμεση.

Όπως ακριβώς και στην περίπτωση που αψηφούσε κάποιος έναν ικέτη. Ο ικέτης ήταν ένα απελπισμένο πρόσωπο το οποίο είχε παραβιάσει κάποιο ηθικό ή πολιτικό νόμο ή είχε διαπράξει κάποιο έγκλημα και ζητούσε συγχώρεση και προστατευόταν, όπως λέγεται, από τον Ικέσιο Δία.

Για να γίνει κάποιος ικέτης και να ζητήσει ασυλία, συγχώρεση ή έλεος έπρεπε να ακολουθήσει μία διαδικασία. Για να δείξει τη δύσκολή του θέση έπρεπε να πάρει στα χέρια του ένα κλαδί ελιάς και να το τυλίξει με άσπρο μαλλί προβάτου, αυτό το σύμβολο ονομαζόταν ικετηρία.

Έπειτα έπρεπε να καταφύγει σε έναν ναό και να αφήσει την ικετηρία στον βωμό του ναού, όμως μπορούσε να πάει και στην οικία κάποιου ισχυρού άνδρα και να αφήσει την ικετηρία στην εστία του σπιτιού. Αν ο τοπικός άρχοντας ή ο ιδιοκτήτης του σπιτιού δυσκολευόταν να δεχτεί την ικεσία, τότε ο ικέτης γονάτιζε μπροστά του και του ακουμπούσε με τα γένια του τα γόνατα. Στη συνέχεια, όταν γίνονταν δεκτή η ικεσία του, έπαιρνε την ικετηρία έφευγε και περίμενε από κάποιο δικαστήριο να εκδικάσει την υπόθεσή του δείχνοντας κάποιο έλεος.

Αξιοσημείωτη ήταν η ικεσία του Πρίαμου, πατέρα του δολοφονηθέντος Έκτορα, στον Αχιλλέα. Ο Πρίαμος πήγε κρυφά ικέτης στον Αχιλλέα που είχε δολοφονήσει το γιο του και αγκαλιάζοντάς του τα γόνατα τον παρακάλεσε να τον αφήσει να πάρει το άψυχο σώμα του Έκτορα.

Ο Αχιλλέας, ο οποίος επί δέκα μέρες ατίμαζε το κορμί του Έκτορα περιφέροντας το με ένα άρμα, έκανε δεκτό το αίτημα του μισητού εχθρού του και αφού πρόσταξε τις δούλες να πλύνουν το άψυχο σώμα το κήδεψε με τιμές και υποσχέθηκε ενδεκαήμερη ανακωχή.

Αν τελικά κάποιος αψηφούσε έναν ικέτη αυτό θα κινούσε την οργή των θεών, διότι ο ικέτης θεωρούνταν ιερό πρόσωπο και κανείς δεν μπορούσε να τον βλάψει. Αυτή η οργή ονομαζόταν Άγος. Όποιος είχε επιβαρυνθεί με το Άγος επιβάρυνε επίσης τη χώρα που ζούσε και τους απόγονούς του. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση όπου οι Αθηναίοι επιβαρύνθηκαν με το Άγος.

Ο Κύλων απέτυχε να καταλάβει την Ακρόπολη, αλλά κατάφερε να ξεφύγει από τη μετέπειτα πολιορκία των Αθηναίων. Οι οπαδοί του που δεν κατάφεραν να διαφύγουν κατέφυγαν ικέτες στο βωμό της Αθηνάς.

Οι Αθηναίοι εγγυήθηκαν για την ασφάλεια τους, αλλά μόλις απομακρύνθηκαν από το βωμό τους φόνευσαν. Εξ αιτίας της σφαγής των ικετών έπεσε μεγάλος λοιμός στην πόλη της Αθήνας που σκότωσε πάρα πολλούς Αθηναίους (Κυλώνειο Άγος).

Όπως επίσης χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση όπου οι Σπαρτιάτες δολοφόνησαν τους είλωτες ικέτες του Ποσειδώνα και αυτός με τη σειρά του έστειλε έναν μεγάλο σεισμό στη Σπάρτη.