Άννα Αφεντουλίδου

Ασυμμετρία

Τα ποιήματα που δε διάβασα
σβήστηκαν-
δεν πρόλαβα

Τα λόγια που δεν άκουσα
χάθηκαν-
δεν μπόρεσα

Τα χείλη που δεν άγγιξα
σώπασαν-
δε γεύτηκα

Οι στιγμές που δεν έζησα
προσπέρασαν-
δεν έτρεξα

Τώρα
μόνο κοιτάζω
ένα μυωπικό φεγγάρι
έναν τόσο κάθιδρο ουρανό

Μανόλης Αναγνωστάκης

Κάθε πρωΐ

Κάθε πρωῒ

Καταργοῦμε τὰ ὄνειρα

Χτίζουμε μὲ περίσκεψη τὰ λόγια

Τὰ ροῦχα μας εἶναι μιὰ φωλιὰ ἀπὸ σίδερο

Κάθε πρωῒ

Χαιρετᾶμε τοὺς χθεσινοὺς φίλους

Οἱ νύχτες μεγαλώνουν σὰν ἁρμόνικες

- Ἦχοι, καημοί, πεθαμένα φιλιά.

(Ἀσήμαντες ἀπαριθμήσεις

- Τίποτα, λέξεις μόνο γιὰ τοὺς ἄλλους.

Μὰ ποῦ τελειώνει ἡ μοναξιά;)

Μανόλης Αναγνωστάκης

 Κάτω απ’ τα ρούχα μου

Κάτω απ’ τα ρούχα μου δε χτυπά πια
η παιδική μου καρδιά
λησμόνησα την αγάπη πού ’ναι μόνο αγάπη
μερόνυχτα να τριγυρνώ
χωρίς να σε βρίσκω μπροστά μου
ορίζοντα λευκέ της αστραπής και του ονείρου.

Ένοιωσα το στήθος μου να σπάζει στη φυγή σου
ψυχή της αγάπης μου αλήτισσα
λεπίδι του πόθου μου αδυσώπητο
νικήτρα μονάχη της σκέψης μου.

Μανόλης Αναγνωστάκης

 Κι ήθελε ακόμη

Κι ήθελε ακόμη πολύ φως να ξημερώσει. Όμως εγώ
Δεν παραδέχτηκα την ήττα. Έβλεπα τώρα
Πόσα κρυμμένα τιμαλφή έπρεπε να σώσω
Πόσες φωλιές νερού να συντηρήσω μέσα στις φλόγες.
Μιλάτε, δείχνετε πληγές, αλλόφρονες στους δρόμους
Τον πανικό που στραγγαλίζει την καρδιά σας σα σημαία
Καρφώσατε σ’ εξώστες με σπουδή φορτώσατε το εμπόρευμα
Η διάγνωσίς σας ασφαλής: Θα πέσει η πόλις.
Εκεί, προσεκτικά, σε μια γωνιά, μαζεύω τάξη,
Φράζω με σύνεση το τελευταίο μου φυλάκιο
Κρεμώ κομμένα χέρια στους τοίχους, στολίζω
Με τα κομμένα κρανία τα παράθυρα, πλέκω,
Με κομμένα μαλλιά το δίχτυ μου και περιμένω
Όρθιος και μόνος σαν και πρώτα περιμένω.

Μανόλης Αναγνωστάκης

 Ἡ ἀπόφαση

Εἶστε ὑπέρ ἤ κατά;
Ἔστω ἀπαντεῖστε μ᾿ ἕνα ναί ἤ μ᾿ ἕνα ὄχι.
Τό ἔχετε τό πρόβλημα σκεφτεῖ
Πιστεύω ἀσφαλῶς πώς σᾶς βασάνισε
Τά πάντα βασανίζουν στή ζωή
Παιδιά γυναῖκες ἔντομα
Βλαβερά φυτά χαμένες ὧρες
Δύσκολα πάθη χαλασμένα δόντια
Μέτρια φίλμς. Κι αὐτό σᾶς βασάνισε ἀσφαλῶς.
Μιλᾶτε ὑπεύθυνα λοιπόν. Ἔστω μέ ναί ἤ ὄχι.
Σέ σᾶς ἀνήκει ἡ ἀπόφαση.
Δέ σᾶς ζητοῦμε πιά νά πάψετε
Τίς ἀσχολίες σας νά διακόψετε τή ζωή σας
Τίς προσφιλεῖς ἐφημερίδες σας· τίς συζητήσεις
Στό κουρεῖο· τίς Κυριακές σας στά γήπεδα.
Μιά λέξη μόνο. Ἐμπρός λοιπόν:
Εἶστε ὑπέρ ἤ κατά;
Σκεφθεῖτε το καλά. Θά περιμένω.

Μανόλης Αναγνωστάκης

Η αγάπη είναι ο φόβος

Η αγάπη είναι ο φόβος που μας ενώνει με τους άλλους.
Όταν υπόταξαν τις μέρες μας και τις κρεμάσανε σα δάκρυα
Όταν μαζί τους πεθάνανε σε μιαν οικτρή παραμόρφωση
Τα τελευταία μας σχήματα των παιδικών αισθημάτων
Και τι κρατά τάχα το χέρι που οι άνθρωποι δίνουν;
Ξέρει να σφίγγει γερά εκεί που ο λογισμός μας ξεγελά
Την ώρα που ο χρόνος σταμάτησε και η μνήμη ξεριζώθηκε
Σα μιαν εκζήτηση παράλογη πέρα από κάθε νόημα;
(Κι αυτοί γυρίζουν πίσω μια μέρα χωρίς στο μυαλό μια ρυτίδα
Βρίσκουνε τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους μεγάλωσαν
Πηγαίνουνε στα μικρομάγαζα και στα καφενεία της συνοικίας
Διαβάζουνε κάθε πρωί την εποποιία της καθημερινότητας).
Πεθαίνουμε τάχα για τους άλλους ή γιατί έτσι νικούμε τη ζωή
Ή γιατί έτσι φτύνουμε ένα-ένα τα τιποτένια ομοιώματα
Και μια στιγμή στο στεγνωμένο νου τους περνά μιαν ηλιαχτίδα
Κάτι σα μια θαμπήν ανάμνηση μιας ζωικής προϊστορίας.
Φτάνουμε μέρες που δεν έχεις πια τι να λογαριάσεις
Συμβάντα ερωτικά και χρηματιστηριακές επιχειρήσεις
Δε βρίσκεις καθρέφτες να φωνάξεις τ’ όνομά σου
Απλές προθέσεις ζωής διασφαλίζουν μιαν επικαιρότητα
Ανία, πόθοι, όνειρα, συναλλαγές, εξαπατήσεις
Κι αν σκέφτομαι είναι γιατί η συνήθεια είναι πιο προσιτή από την τύψη.

Μα ποιος θα ’ρθει να κρατήσει την ορμή μιας μπόρας που πέφτει;
Ποιος θα μετρήσει μια-μια τις σταγόνες πριν σβήσουν στο χώμα;
Πριν γίνουν ένα με τη λάσπη σαν τις φωνές των ποιητών;
Επαίτες μιας άλλης ζωής της Στιγμής λιποτάχτες
Ζητούνε μια ώρα απρόσιτη τα σάπια τους όνειρα.

Γιατί η σιωπή μας είναι ο δισταγμός για τη ζωή και το θάνατο.

                                                    Από τη συλλογή Εποχές 3 (1951)

Άρης Αλεξάνδρου

                                     Το μαχαίρι

Όπως αργεί τ’ ατσάλι να γίνει κοφτερό και χρήσιμο μαχαίρι

έτσι αργούν κ’ οι λέξεις ν’ ακονιστούν σε λόγο.

Στο μεταξύ

όσο δουλεύεις στον τροχό

πρόσεχε μην παρασυρθείς

                                 μην ξιπαστείς

απ’ τη λαμπρή αλληλουχία των σπινθήρων.

Σκοπός σου εσένα το μαχαίρι.

15 συμβουλές για μια καλύτερη ζωή από τον Δαλάι Λάμα, τον στυλοβάτη του Θιβέτ

Ο πνευματικός ηγέτης του Θιβέτ είναι η 14η μετενσάρκωση του Δαλάι Λάμα και παραμένει το παγκοσμίως αναγνωρίσιμο πρόσωπο της αυτονομίας του Θιβέτ, που από το 1951 αποτελεί κινεζική επαρχία.

Φέτος ο χαρισματικός 14ος Δαλάι Λάμα έκλεισε 80 χρόνια ως πνευματικός ηγέτης του Θιβέτ, ένα λειτούργημα που άσκησε σχεδόν όλα αυτά τα χρόνια από την εξορία και υπό τις διαρκείς επιθέσεις της Κίνας, η οποία τον αποκαλεί «λύκο με ράσα μοναχού».

Γεννήθηκε στις 6 Ιουλίου του 1935 στο βορειοανατολικό Θιβέτ ως Λάμο Ντοντράμπ. Στην ευαίσθητη ηλικία των 2 ετών επιλέγεται ως η 14η μετενσάρκωση του Δαλάι Λάμα και «ξαναγεννιέται» ως Τεντζίν Γκιάτσο. Η θρησκευτική του προπαρασκευή ξεκίνησε στην ηλικία των 6 στη Λάσα, όπoυ διδάχθηκε λογική, ιατρική, βουδιστική φιλοσοφία και σανσκριτικά. Το 1950 στα 15 του χρόνια ανέλαβε πλήρως τον ρόλο του Δαλάι Λάμα και γίνεται ο πνευματικός και πολιτικός ηγέτης του Θιβέτ. Η διακυβέρνησή του ήταν ιδιαίτερα σύντομη καθώς μετά από λίγους μήνες ο στρατός της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας εισέβαλε στο Θιβέτ. Φοβούμενος τη δολοφονία κατέφυγε στην ινδική πόλη Νταραμσάλα ιδρύοντας εξόριστη κυβέρνηση.

Ως ενσάρκωση του Βούδα, ο θιβετιανός ηγέτης πέρασε της ζωή κάνοντας αγαθοεργίες, συγγράφοντας βιβλία και δίνοντας διαλέξεις σε ολόκληρο τον κόσμο κηρύσσοντας την παγκόσμια ειρήνη και την περιβαλλοντική αφύπνιση. Η δράση του του προσέφερε το Νόμπελ ειρήνης το 1989.

Ακόμη και σήμερα η κινεζική καταπίεση συνεχίζεται με καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του λαού του Θιβέτ. Το 2011 ο ηγέτης παραιτήθηκε από τον πολιτικό του ρόλο και άνοιξε το δρόμο για δημοκρατική εκλογή του προέδρου της χώρας.

Μαθήματα ζωής:

1. «Να είσαι ευγενικός όποτε μπορείς - δηλαδή πάντα».

2. «Το να ζεις καλά έρχεται με τις πράξεις, όχι με την προσευχή».

3. «Η αλαζονεία μπορεί να δικαιολογηθεί. Είναι το αποτέλεσμα είτε χαμηλής αυτοεκτίμησης ή λόγω προσωρινών και επιπόλαιων πράξεων».

4. «Όταν κάποιος αισθάνεται ότι όλα στην ζωή του πάνε στραβά, αυτό σημαίνει ότι κάτι όμορφο θα συμβεί σύντομα».

5. «Οι άνθρωποι υπάρχουν για να αγαπιούνται, τα πράγματα υπάρχουν για να χρησιμοποιούνται. Ο κόσμος είναι σε χάος γιατί αυτά τα δυο είναι ανάποδα».

6. «Η έννοια της συμπόνιας δεν σχετίζεται με την θρησκεία. Είναι μια παγκόσμια έννοια. Η ύπαρξή της είναι η μοναδική προϋπόθεση για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους».

7. «Εάν μπορείς να βοηθήσεις, πρέπει να το κάνεις. Εάν δεν μπορείς, τουλάχιστον μην βλάπτεις».

8. «Δεν γιορτάζω τα γενέθλια. Για μένα, δεν υπάρχει διαφορά από τις άλλες ημέρες. Κατά κάποιο τρόπο κάθε ημέρα είναι ημέρα γέννησης. Κάθε μέρα που ξυπνάτε το πρωί, όλα είναι φρέσκα και καινούργια και ο μόνος στόχος για την νέα μέρα είναι να διδαχθείτε κάτι σημαντικό».

9. «Ο στόχος στην ζωή είναι να είσαι χαρούμενος. Έχοντας θετική στάση για την ζωή συνεχώς, μπορείς να είσαι ευχαριστημένος ακόμη και στις πιο δυσάρεστες καταστάσεις».

10. «Εξασκηθείτε στην υπομονή, την επιδίωξη του σκοπού σας και την συμπόνια».

11. «Οι εχθροί μας παρέχουν άριστες ευκαιρίες για να εξασκήσουμε υπομονή, καρτερικότητα και συμπόνια».

12. «Πιστεύω ότι η μόνη αληθινή θρησκεία είναι να έχεις καλή καρδιά».

13. «Πρέπει να έχουμε τον έλεγχο στην τεχνολογία και να μην γίνουμε σκλάβοι της».

14. «Οι μεγάλες ευκαιρίες ξεκινάνε πάντα από τους ανθρώπους, η βάση για την ειρήνη στον κόσμο είναι αυτή η εσωτερική γαλήνη και ηρεμία που βρίσκεται στην καρδιά του καθένα μας. Ο καθένας από εμάς συνεισφέρει».

15. «Ο καθένας από εμάς έχει την ευθύνη για όλη την ανθρωπότητα. Αυτό είναι το θεμέλιο της δικής μου απλής θρησκείας. Δεν έχουμε ανάγκη ναούς και πολύπλοκες φιλοσοφίες. Το μυαλό και η καρδιά μας είναι οι ναοί μας, η φιλοσοφία μας είναι η καλοσύνη μας».

Ντίνος Χριστιανόπουλος

Εναντίον

Είμαι εναντίον της κάθε τιμητικής διάκρισης, απ’ όπου και αν προέρχεται. Δεν υπάρχει πιο χυδαία φιλοδοξία, απ’ το να θέλουμε να ξεχωρίζουμε. Αυτό το απαίσιο «υπείροχον έμμεναι άλλων», που μας άφησαν οι αρχαίοι.

Είμαι εναντίον των βραβείων, γιατί μειώνουν την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Βραβεύω σημαίνει αναγνωρίζω την αξία κάποιου κατώτερου μου -και κάποτε θα πρέπει να απαλλαγούμε από την συγκατάβαση των μεγάλων. Παίρνω βραβείο σημαίνει παραδέχομαι πνευματικά αφεντικά -και κάποτε θα πρέπει να διώξουμε τα αφεντικά από τη ζωή μας.

Είμαι εναντίον των χρηματικών επιχορηγήσεων. Σιχαίνομαι τους φτωχοπρόδρομους που απλώνουν το χέρι τους για παραδάκι. Οι χορηγίες μεγαλώνουν την μανία μας για διακρίσεις και τη δίψα μας για λεφτά· ξεπουλάνε την ατομική ανεξαρτησία μας.

Είμαι εναντίον των λογοτεχνικών συντάξεων. Προτιμώ να πεθάνω στην ψάθα, παρά να αρμέγω το υπουργείο -κι ας με άρμεξε το κράτος μια ολόκληρη ζωή. Γιατί να με ταΐζει το Δημόσιο επειδή έγραψα μερικά ποιήματα; Και γιατί να αφήσω το Κράτος να χωθεί ακόμη περισσότερο στη ζωή μου;

Είμαι εναντίον των σχέσεων με το κράτος και βρίσκομαι σε διαρκή αντιδικία μαζί του. Ποτέ μου δεν πάτησα σε υπουργείο και το καυχιέμαι. Η μόνη μου εξάρτηση από το κράτος είναι η εφορεία, που με γδέρνει.

Είμαι εναντίον των εφημερίδων. Χαντακώνουν αξίες, ανεβάζουν μηδαμινότητες, προβάλλουν ημετέρους, αποσιωπούν τους απροσκύνητους. Όλα τα μαγειρεύουν, όπως αυτές θέλουν. Δεξιές, αριστερές, κεντρώες -όλες το ίδιο σκατό.

Είμαι εναντίον των κλικών. Προωθούν τους δικούς τους· τους άλλους, όλους τους θάβουν. Όποιοι δεν τους παραδέχονται, καρατομούνται. Κυριαρχούν οι γλύφτηδες και οι τζουτζέδες. Δεν έχω καμμιά αμφιβολία πως το μέλλον ανήκει στα σκουπίδια.

Είμαι εναντίον των κουλτουριάρηδων. Όλα τ’ αμφισβήτησαν, εκτός από τις τρίχες τους. Τους έχω μάθει για καλά. Xαλνούν τον κόσμο με την κριτική τους. Όλους τους βγάζουν σκάρτους και πουλημένους. Και μόλις πάρουν το πτυχίο, αμέσως διορίζονται στα υπουργεία· από παντού βυζαίνουν και ο ιδεαλισμός τους ξεφουσκώνει μέσ’ στα βολέματα του κατεστημένου.

Είμαι εναντίον κάθε ιδεολογίας, σε οποιαδήποτε απόχρωση και αν μας την πασέρνουν. Όσο πιο γοητευτικές και προοδευτικές είναι οι ιδέες, τόσο πιο τιποτένια ανθρωπάκια μπορεί να κρύβονται από πίσω τους. Όσο πιο όμορφα τα λόγια τους, τόσο πιο ύποπτα τα έργα τους. Όσο πιο υψηλοί οι στόχοι, τόσο πιο άνοστοι οι στίχοι.

Είμαι, προπάντων, εναντίον κάθε ατομικής φιλοδοξίας, που καθημερινά μας οδηγεί σε μικρούς και μεγάλους συμβιβασμούς. Αν σήμερα κυριαρχούν παραγοντίσκοι και τσανάκια, δεν φταίει μόνο το κωλοχανείο· φταίνε και οι δικές μας παραχωρήσεις και αδυναμίες. Αν πιάστηκε η μέση του οδοκαθαριστή, φταίμε και εμείς που πετάμε το τσιγάρο μας στον δρόμο. Κι αν η λογοτεχνία μας κατάντησε σκάρτη, μήπως δεν φταίει και η δική μας σκαρταδούρα;…

(Στο δοκίμιο αυτό ο Ντίνος Χριστιανόπουλος παρέπεμψε όταν αρνήθηκε το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων).

Ντίνος Χριστιανόπουλος

 Τί νὰ τὰ κάνω τὰ τραγούδια σας

Τί νὰ τὰ κάνω τὰ τραγούδια σας
ποτὲ δὲ λένε τὴν ἀλήθεια
ὁ κόσμος ὑποφέρει καὶ πονᾷ
κι ἐσεῖς τὰ ἴδια παραμύθια

Τί νὰ τὰ κάνω τὰ τραγούδια σας
εἶναι πολὺ ζαχαρωμένα
ταιριάζουν σὲ σοκολατόπαιδα
μὰ δὲ ταιριάζουνε γιὰ μένα

Ντίνος Χριστιανόπουλος

Τσαϊράδα

Εδώ δεν είναι τόπος να πλαγιάσουμε.
Τ’ αγκάθια τσιμπούν και τα τριβόλια κολνούν και προδίνουν.
Το λασπωμένο ρέμα, όλο κουνούπι και κακό.

Εδώ δεν είναι τόπος να ξανάρθουμε.
Έχτισαν κι άλλο σπίτι, βλέπω το φως στο παράθυρο.
Ο χωματόδρομος περνάει σχεδόν δίπλα μας.
Ζευγάρια επιστρέφουν με το μοτοσακό.

Εδώ δεν είναι τόπος να ησυχάσουμε.
Αυτό το ρεμπέτικο μου χάλασε όλο το κέφι.
Βουρκώνει το μέσα μου καθώς σ’ αγκαλιάζω.
Μου κάνει κακό ν’ ακούω για ξενιτεμούς.

Εδώ δεν είναι τόπος για μας.
Ακόμη κι η εξοχή έχει τον τρόπο της να μας πληγώνει.

Ντίνος Χριστιανόπουλος

 Ρημαγμένο νταμάρι

Έρχονται ώρες που τι να σου κάνουν πια και τα χαμόγελα,
πέφτουν ένα ένα σαν τα εφτά πέπλα της Σαλώμης,
και στο τέλος απομένεις γυμνός, και τότε αρχίζουν όλα να κραυγάζουν·
τα μάτια κραυγάζουν: εμείς είμαστε που ρουφήξαμε τόση ομορφιά,
τα χέρια κραυγάζουν: εμείς είμαστε που συντελέσαμε στην υποταγή,
το σώμα κραυγάζει: εγώ είμαι που συσπάστηκα στην κτηνωδία του καλοκαιριού,
οι στίχοι διαλαλούν τα μυστικά μας,
γίναμε πια σαν ιδιωτικό ημερολόγιο σε ξένα χέρια.

Έτσι είναι, δεν ωφελούν πια τα χαμόγελα, όσο κι αν είναι ανοιχτόκαρδα,
ούτε ωφελεί να κρατάς το στόμα κλειστό όταν όλα κραυγάζουν·
και τι να την κάνεις τη διπλομανταλωμένη αξιοπρέπεια της σιωπής
τώρα που όλοι ξέρουν ποιους ικετέψαμε, σε ποιες αγκαλιές συσπειρωθήκαμε,
κι είναι το πρόσωπό μας σα νταμάρι ρημαγμένο
κι είμαστε σαν ψημένα κάστανα που εύκολα τα ξεφλουδίζει κανείς.

Ντίνος Χριστιανόπουλος

Τύψεις

Όσο περνούν οι μέρες και μακραίνει
η ηλικία της σεμνότητας, αισθάνομαι
τις ανεπαίσθητες ραγισματιές εντός μου
από νύχτα σε νύχτα να πληθαίνουν

Δρόμοι που πήρα με χαμηλωμένα μάτια
φώτα που πέσαν πάνω μου ανηλέητα
λόγια πιο πρόστυχα κι απ’ τις χειρονομίες

Μα πιο πολύ η όψη της μητέρας μου
όταν γυρνώ αργά το βράδυ και τη βρίσκω
μ’ ένα βιβλίο στο χέρι να προσμένει
βουβή, ξαγρυπνισμένη και χλωμή

Ντίνος Χριστιανόπουλος

Βρόχος

Τώρα ποὺ σ’ ἔχω διαγράψει ἀπ’ τὴν καρδιά μου,
ξαναγυρνᾷς ὅλο καὶ πιὸ πολὺ ἐπίμονα,
ὅλο καὶ πιὸ πολὺ τυραννικά.
Δὲν ἔχουν ἔλεος τὰ μάτια σου γιὰ μένα,
δὲν ἔχουν τρυφερότητα τὰ λόγια σου,
τὰ δάχτυλά σου ἔγιναν τώρα πιὸ σκληρά,
ἔγιναν πιὸ κατάλληλα γιὰ τὸ λαιμό μου.

Ντίνος Χριστιανόπουλος

Εκείνοι που μας παίδεψαν

Εκείνοι που μας παίδεψαν βαραίνουν μέσα μας πιο πολύ,
όμως η δική σου τρυφερότητα πόσον καιρό ακόμα θα βαστάξει;
Ό,τι μας γλύκανε το ξέπλυνε ο χρόνος κι η συναλλαγή•
εκείνοι που μας χαμογέλασαν βουλιάξαν μες στα πιο βαθιά πηγάδια
και μείναν μόνο εκείνοι που μας πλήγωσαν,
εκείνοι που αρνήθηκαν να τους υποταχτούμε.

Ντίνος Χριστιανόπουλος

 Ὅταν σὲ περιμένω

Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι,
ὁ νοῦς μου πάει στοὺς τσαλακωμένους,
σ᾿ αὐτοὺς ποὺ ὧρες στέκονται σὲ μία οὐρά,
ἔξω ἀπὸ μία πόρτα ἢ μπροστὰ σ᾿ ἕναν ὑπάλληλο,
κι ἐκλιπαροῦν μὲ μία αἴτηση στὸ χέρι
γιὰ μία ὑπογραφή, γιὰ μία ψευτοσύνταξη.
Ὅταν σὲ περιμένω καὶ δὲν ἔρχεσαι,
γίνομαι ἕνα με τοὺς τσαλακωμένους.

Ντίνος Χριστιανόπουλος

 Εγκαταλείπω την ποίηση

Εγκαταλείπω την ποίηση δε θα πει προδοσία,

δε θα πει ανοίγω ένα παράθυρο για τη συναλλαγή.

Τέλειωσαν πια τα πρελούδια, ήρθε η ώρα του κατακλυσμού·

όσοι δεν είναι αρκετά κολασμένοι πρέπει επιτέλους να σωπάσουν,

να δουν με τι καινούργιους τρόπους μπορούν να απαυδήσουν στη ζωή.

Εγκαταλείπω την ποίηση δε θα πει προδοσία.

Να μη με κατηγορήσουν για ευκολία, πως δεν έσκαψα βαθιά,

πως δε βύθισα το μαχαίρι στα πιο γυμνά μου κόκκαλα·

όμως είμαι άνθρωπος και γω, επιτέλους κουράστηκα, πώς το λένε,

κούραση πιο τρομαχτική από την ποίηση υπάρχει;

Εγκαταλείπω την ποίηση δε θα πει προδοσία·

βρίσκει κανείς τόσους τρόπους να επιμεληθεί την καταστροφή του.

Ντίνος Χριστιανόπουλος

 Ἡ θάλασσα

Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:
μπαίνεις καὶ δὲν ξέρεις ἂν θὰ βγεῖς.
Πόσοι δὲν ἔφαγαν τὰ νιάτα τους –
μοιραῖες βουτιές, θανατερὲς καταδύσεις,
γράμπες, πηγάδια, βράχια ἀθέατα,
ρουφῆχτρες, καρχαρίες, μέδουσες.
Ἀλίμονο ἂν κόψουμε τὰ μπάνια
Μόνο καὶ μόνο γιατί πνίγηκαν πεντέξι.
Ἀλίμονο ἂν προδώσουμε τὴ θάλασσα
Γιατὶ ἔχει τρόπους νὰ μᾶς καταπίνει.
Ἡ θάλασσα εἶναι σὰν τὸν ἔρωτα:
χίλιοι τὴ χαίρονται – ἕνας τὴν πληρώνει.

Ντίνος Χριστιανόπουλος

 Έρωτας

Νὰ σοῦ γλείψω τὰ χέρια, νὰ σοῦ γλείψω τὰ πόδια -
ἡ ἀγάπη κερδίζεται μὲ τὴν ὑποταγή.
Δὲν ξέρω πῶς ἀντιλαμβάνεσαι ἐσὺ τὸν ἔρωτα.
Δὲν εἶναι μόνο μούσκεμα χειλιῶν,
φυτέματα ἀγκαλιασμάτων στὶς μασχάλες,
συσκότιση παραπόνου,
παρηγοριὰ σπασμῶν.
Εἶναι προπάντων ἐπαλήθευση τῆς μοναξιᾶς μας,
ὅταν ἐπιχειροῦμε νὰ κουρνιάσουμε σὲ δυσκολοκατάχτητο κορμί.

Ντίνος Χριστιανόπουλος

Ανταλλαγή (με κατάνυξη)

Έλα να ανταλλάξουμε
κορμί και μοναξιά

Να σου δώσω απόγνωση
να μην είσαι ζώο
να μου δώσεις δύναμη
να μην είμαι ράκος

Να σου δώσω συντριβή
να μην είσαι μούτρο
να μου δώσεις χόβολη
να μην ξεπαγιάσω

Κι ύστερα να πέσω
με κατάνυξη στα πόδια σου
για να μάθεις πια να μην κλοτσάς

Ντίνος Χριστιανόπουλος

Ενός λεπτού σιγή 

Εσείς που βρήκατε τον άνθρωπό σας
κι έχετε ένα χέρι να σας σφίγγει τρυφερά
έναν ώμο ν’ ακουμπάτε την πίκρα σας
ένα κορμί να υπερασπίζει την έξαψή σας
κοκκινίσατε άραγε για την τόση ευτυχία σας
έστω και μια φορά;
Είπατε να κρατήσετε ενός λεπτού σιγή
για τους απεγνωσμένους;

Amado Nervo

Ύπνος

Ό,τι νιώθω φίλε πιο βαθιά είναι του ύπνου η λαχτάρα.
Το γνωρίζεις; Ο ύπνος κατάσταση θεϊκή.
Θεός εκείνος που κοιμάται.
Μοναδικός κόσμος στη ζωή, δικός μας, ο ύπνος
γιατί ξυπνώντας σε μιαν αυταπάτη βυθιζόμαστε, σε ωκεανό
που πραγματικότητα τον ονομάσαμε.
Ξυπνώντάς τη αντικρίζουμε, το νερό, τον αγέρα, τη φωτιά
τα εφήμερα πλάσματα…
Στον ύπνο μας, ο καθένας μέσα στον δικό του κόσμο, τον ερμητικό, τον κλειστό για τα ξένα μάτια,
τον αμόλυντο από ξένες ψυχές.
Ο καθένας το δικό του όνειρο υφαίνει
ή -ποιός μπορεί να ξέρει- τη δική του αλήθεια;

Ακόμα κι η ύπαρξη, η πιο λατρεμένη,
μαζί μας την πόρτα του ύπνου μας να διαβεί δεν μπορεί.
Ακόμα και η καλή σου, που την κλίνη σου μοιράζεται, και που σ’ ακούει διάλογο να στήνεις με τα φαντάσματα,
που οργώνουν το πνεύμα σου όταν κοιμάσαι
ποτέ δεν μπορεί -όση κι αν είναι η αγωνία σου-
το κατώφλι αυτού του κόσμου να περάσει,
του δικού σου κόσμου, του αξιοθαύμαστου των σκιών.

Ω! Τρισευτυχισμένοι όσοι κοιμούνται!
Γι’ αυτούς κάθε μέρα εξαφανίζεται
μαζί με τον πόνο τους και το σύμπαν
το καθημερινό, που το πνεύμα δημιουργεί.
Το ξύπνημα, η πιο φοβερή ποινή,
η αϋπνία, εξορία
από τον πιο όμορφο παράδεισο.

Μην ταράζεις λοιπόν τη γαλήνη μου με τα λόγια σου φίλε.
Ναι, είσαι σοφός, όμως ο ύπνος μου πολύ περισσότερο.
Μόνο μου άφησέ με!
Καμιά δόξα δεν αποζητώ.
Εκείνο που νιώθω φίλε, είναι η σώψυχη επιθυμία μου να κοιμηθώ.

Αρχαία Ελληνικά Γ΄ Λυκείου Προσανατολισμού

Ύλη Αρχαίων Ελληνικών 2023

1. Εισαγωγή:

Α. Ο Σωκράτης

Ερωτήσεις στην Εισαγωγή (Σωκράτης)

Σωκράτης (Υποστηρικτικό υλικό):

Σωκράτης (Βιογραφία)

 

Β. Ο Πλάτων

Ερωτήσεις στην Εισαγωγή (Πλάτων)

Πλάτων (Υποστηρικτικό υλικό):

Πλάτων (Βιογραφία)

Η Πλατωνική Φιλοσοφία

Οι Πλατωνικοί Διάλογοι

Ακαδημία Πλάτωνος

 

Γ. Πλάτωνος Πρωταγόρας, Εισαγωγή

Ερωτήσεις στην Εισαγωγή (Πρωταγόρας)

Πρωταγόρας (Υποστηρικτικό υλικό):

Γενικά Στοιχεία Πρωταγόρα

Σύντομη περίληψη στον Πρωταγόρα του Πλάτωνα

Σοφιστές

Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης (Βιογραφία)

Οι Θέσεις του Πρωταγόρα

Οι Σοφιστές και ο Σωκράτης

Σωκράτης: αρετή και γνώση

Η έννοια της αρετής κατά τον Πρωταγόρα και τον Σωκράτη

 

Δ. Πλάτωνος Πολιτεία, Εισαγωγή

Ο τριμερισμός της πόλης και της ψυχής (Πίνακας)

Ερωτήσεις στην Εισαγωγή (Πολιτεία)

Ερωτήσεις στην Εισαγωγή (Η αλληγορία του σπηλαίου)

Πολιτεία (Υποστηρικτικό υλικό):

Σύντομη περίληψη στην Πολιτεία του Πλάτωνα

 

Ε. Ο Αριστοτέλης

Ερωτήσεις στην Εισαγωγή (Αριστοτέλης)

Αριστοτέλης (Υποστηρικτικό υλικό):

Αριστοτέλης (Βιογραφία)

Τα έργα του Αριστοτέλη

Το Λύκειο του Αριστοτέλη

 

ΣΤ. Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια, Εισαγωγή

Ερωτήσεις στην Εισαγωγή (Ηθικά Νικομάχεια)

Ηθικά Νικομάχεια (Υποστηρικτικό υλικό):

Αριστοτέλη Ηθικά Νικομάχεια

Ορισμοί Εννοιών της Εισαγωγής

 

Ζ. Αριστοτέλη Πολιτικά, Εισαγωγή

Ερωτήσεις στην Εισαγωγή (Πολιτικά)

Πολιτικά (Υποστηρικτικό υλικό):

Ο άνθρωπος και η πολιτεία του

Η Ιδανική Πολιτεία

Η πολιτική εξουσία  και τα είδη των πολιτευμάτων

 

2. Κείμενα:

Ερμηνευτικά σχόλια

Α. Η αντίληψη για τη φιλοσοφία: Η φιλοσοφία και η διαμόρφωση του ανθρώπου (Ανθολόγιο κειμένων με βάση τον Φάκελο Υλικού):

Α.1 Γιατί φιλοσοφεί ο άνθρωπος;

Η τριμερής κατάταξη των γνώσεων κατά τον Αριστοτέλη

Α.2 Η πρακτική και πολιτική διάσταση της φιλοσοφίας

Α.3 Η φιλοσοφία ως προϋπόθεση για την ευδαιμονία

Επίκουρος (Βιογραφία)

Β. Η δημιουργία της ανθρώπινης κοινωνίας και η πολιτική αρετή (Πλάτων, Πρωταγόρας):

Β.4 Ο πρωταγόρειος μύθος: η διανομή των ιδιοτήτων στα ζώα

Β.5 Ο πρωταγόρειος μύθος: η κλοπή της φωτιάς - έντεχνη σοφία και λόγος

Β.6 Ο πρωταγόρειος μύθος: το δώρο του Δία - η πολιτική αρετή ως κοινή και αναγκαία ιδιότητα των ανθρώπων

Β.7 Η συγκρότηση της πόλεως

Υποστηρικτικό υλικό:

Μυθολογία - Πρόσωπα

Προμηθέας

Προμηθέας - Επιμηθέας (Σημασία)

 

Γ. Η παιδεία και η αναζήτηση της αλήθειας - Η ανθρώπινη φύση και το χρέος του φιλοσόφου (Πλάτων, Πολιτεία - «Η αλληγορία του σπηλαίου»):

Σύντομη περίληψη της αλληγορίας του σπηλαίου

Γ.8 Η αλληγορία του σπηλαίου: οι δεσμώτες

Γ.9 Η αλληγορία του σπηλαίου: η παιδεία

Γ.10 Η αλληγορία του σπηλαίου: οι φιλόσοφοι

Γ.11 Ο χαρακτήρας και οι στόχοι της παιδείας 

Η αλληγορία του σπηλαίου (Υποστηρικτικό υλικό):

Ο Μύθος του Σπηλαίου (Όλο το κείμενο)

Η Αλληγορία του Σπηλαίου (Παρουσίαση - Ερμηνεία)

Απεικόνιση της Αλληγορίας του Σπηλαίου (Εικόνα)

Τι Σημαίνει η Εικόνα του Σπηλαίου

Η Ιδέα του Αγαθού

Το Αγαθό για τον Πλάτωνα

Μια απόπειρα ψυχαναλυτικής ερμηνείας του πλατωνικού σπηλαίου

Μυθολογία (Υποστηρικτικό υλικό):

Νήσοι Μακάρων

Το σπήλαιο Ιδαίο Άντρο ή Σπηλιά της Ίδης

 

Δ. Ο άνθρωπος ανάμεσα στους ανθρώπους - Η ηθική αρετή (Αριστοτέλης, Ηθικά Νικομάχεια):

Δ.12 Η ηθική αρετή

Διανοητικές και ηθικές αρετές

Τις αρετές για να τις μάθουμε (Σχήμα)

Δ.13 Η ηθική αρετή και η ηθική πράξη

Ηθικές διαφοροποιήσεις (Πίνακας)

Δ.14 Ηθική αρετή και μεσότητα

Δ.15 Ορισμός της αρετής

Υποστηρικτικό υλικό:

Όροι αριστοτελικής φιλοσοφίας

Η διαίρεση των Αρετών

Τα δύο είδη μεσότητας

Η θεωρία της μεσότητας

Το διάγραμμα του Αριστοτέλη σχετικά με τις ελλείψεις, τις μεσότητες και τις υπερβολές

Οι σημασίες της λέξης αρετής

Αριστοτέλης Εις Αρετήν (Ποίημα)

 

Ε. Ο άνθρωπος μέσα στην πόλη - Η πολιτική αρετή και η πολιτική εξουσία (Αριστοτέλης, Πολιτικά):

Ε.16 Η πόλις

Από το άτομο στην πόλη

Ε.17 Ο άνθρωπος ζῷον πολιτικόν

Ε.18 Η αρχή της πλειοψηφίας

Η αθροιστική θεωρία

Ε.19 Το πολίτευμα της δημοκρατίας

Πολιτεύματα (Σχήμα)

Διάφορα είδη της Δημοκρατίας

 

ΣΤ. Ο άνθρωπος πολίτης του κόσμου - Η νέα οικουμένη και η επιμέλεια εαυτού (Ανθολόγιο φιλοσοφικών κειμένων από την ελληνιστική και ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα):

ΣΤ.20 Ο κοσμοπολίτης άνθρωπος

Επίκτητος (Βιογραφία)

ΣΤ.21 Η νέα οικουμένη

Πλούταρχος (Βιογραφία)

Αλέξανδρος ο Μέγας (Βιογραφία)

Η αυτοκρατορία του Μ. Αλέξανδρου (Εικόνα)

ΣΤ.22 Η επιμέλεια του εαυτού

Μάρκος Αυρήλιος (Βιογραφία)

Στωικοί (Υποστηρικτικό υλικό):

Στωικισμός

Γνωρίζεις τη φύση; Καιρός να γνωρίσεις και τον εαυτό σου

Ο Ζήνων και η Στοά

Τα πάθη και η απάθεια

 

3. Ετυμολογικά και ομόρριζα στη νέα ελληνική:

1η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

2η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

3η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

4η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

5η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

6η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

7η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

8η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

9η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

10η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

11η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

12η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

13η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

14η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

15η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

16η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

17η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

18η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

19η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

20η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

21η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

22η Διδακτική Ενότητα - Ετυμολογικά και Ομόρριζα

4. Πίνακες:

Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι (6ος-5ος αι. π.Χ.)

Η Κλασική Φιλοσοφία (5ος-4ος αι. π.Χ.)

Η Ελληνιστική Φιλοσοφία (4ος-1ος αι. π.Χ.)

Η Φιλοσοφία κατά τους Αυτοκρατορικούς Χρόνους (1ος αι. π.Χ.-3ος αι. μ.Χ.)

Η Φιλοσοφία στο τέλος του Αρχαίου Κόσμου (3ος-6ος αι. μ.Χ.)