Ευαγγελισμός της Θεοτόκου: Εορτάζεται στις 25 Μαρτίου

Σήμερα η εκκλησία μας γιορτάζει το χαρμόσυνο μήνυμα της θείας ενσάρκωσης, που με τόσο σαφή τρόπο μας το παρουσιάζει ο ευαγγελιστής Λουκάς στο Ευαγγέλιο του (κεφάλαιο Α΄ στίχοι 26-38).

Την ήμερα αυτή, ο θεόσταλτος αρχάγγελος Γαβριήλ παρουσιάζεται στην Παρθένο Μαρία, στη Ναζαρέτ και της ανήγγειλε ότι θα γεννήσει το Σωτήρα του κόσμου, τον Ιησού Χριστό. Και όταν η Παρθένος αναρωτήθηκε πώς ήταν δυνατό να συλλάβει χωρίς άνδρα, ο αρχάγγελος της απάντησε ότι «το Άγιο Πνεύμα θα έλθει σε σένα και η δύναμη του Υψίστου θα σε επισκιάσει» Τότε η σεμνή κόρη, η Παρθένος Μαρία, του απάντησε ταπεινά, «Ιδού λοιπόν, η δούλη του Κυρίου. Ας γίνει το θέλημα Εκείνου». Και καθώς ο Γαβριήλ εξαφανίστηκε από μπροστά της, συντελέστηκε το μεγαλύτερο μυστήριο της ανθρωπότητας. Με τρόπο υπερφυσικό, η Παρθένος συνέλαβε στην άχραντη κοιλιά της, τον Υιό του Θεού. Εκείνον που με την εκούσια θυσία του επάνω στο Σταυρό, έσωσε το ανθρώπινο γένος από τον αιώνιο θάνατο και την καταστροφή στην οποία είχε οδηγηθεί μετά την πτώση των πρωτοπλάστων από τον παράδεισο και την εμφάνιση της αμαρτίας στον κόσμο.

Αξίζει, όμως, να δούμε πως οι εμπνευσμένοι υμνωδοί της Εκκλησίας μας έψαλαν το κοσμοσωτήριο άγγελμα: «Σήμερον χαράς Ευαγγέλια παρθενική πανήγυρις τα κάτω τοις άνω συνάπτεται· ο Αδάμ καινουργείται, η Εύα της πρώτης λύπης ελευθερούται και η σκηνή της καθ’ ημάς ουσίας τη θεώσει του προσληφθέντος φυράματος ναός Θεού κεχρημάτικεν. Ω μυστήριον! Ο τρόπος της κενώσεως άγνωστος, ο τρόπος της συλλήψεως άφραστος. Άγγελος λειτουργεί τω θαύματι παρθενική γαστήρ τον Υιόν υποδέχεται, Πνεύμα άγιον καταπέμπεται, Πατήρ άνωθεν ευδοκεί, και το συνάλλαγμα κατά κοινήν πραγματεύεται βούλησιν εν ω και δι’ ου σωθέντες, συνωδά τω Γαβριήλ, προς την Παρθένον βοήοωμεν χαίρε, κεχαριτωμένη, ο Κύριος μετά σου, εξ ης η σωτηρία, Χριστός ο Θεός ημών, την καθ’ ημάς προσλαβόμενος φύσιν προς εαυτόν επανήγαγεν».

Οι αρχές της εορτής του Ευαγγελισμού δεν είναι επακριβώς γνωστές. Το γεγονός ότι η Αγία Ελένη έκτισε στη Ναζαρέτ βασιλική, στην οποία περιλαμβανόταν κατά παράδοση ο οίκος της Θεοτόκου, όπου αυτή δέχθηκε τον Ευαγγελισμό, επέδρασε ίσως στη σύσταση τοπικής εορτής. Οι πρώτες μαρτυρίες περί αυτής ευρίσκονται στον Άγιο Πρόκλο, Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, το 430 μ.Χ. και στο Πασχάλιον Χρονικόν (624 μ.Χ.), όπου χαρακτηρίζεται ως συσταθείσα στις 25 Μαρτίου από τους θεοφόρους δασκάλους. Η μεγαλοπρεπής πανήγυρη του Ευαγγελισμού ετελείτο από τους Βυζαντινούς στο ναό των Χαλκοπρατείων, όπου παρίσταντο και οι αυτοκράτορες.

Ἀπολυτίκιον

Ἦχος δ΄.

Σήμερον τῆς σωτηρίας ἡμῶν τό Κεφάλαιον, καὶ τοῦ ἀπ᾽ αἰῶνος Μυστηρίου ἡ φανέρωσις· ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ, Υἱός τῆς Παρθένου γίνεται, καὶ Γαβριήλ τὴν χάριν εὐαγγελίζεται. Διό καὶ ἡμεῖς σὺν αὐτῷ τῇ Θεοτόκῳ βοήσωμεν· Χαῖρε Κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ.

Κοντάκιον

Ἦχος πλ. δ΄.

Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ τὰ νικητήρια, ὡς λυτρωθεῖσα τῶν δεινῶν εὐχαριστήρια, ἀναγράφω σοι ἡ Πόλις σου Θεοτόκε. Ἀλλ᾽ ὡς ἔχουσα τό κράτος ἀπροσμάχητον, ἐκ παντοίων με κινδύνων ἐλευθέρωσον, ἵνα κράζω σοι· Χαῖρε νύμφη ἀνύμφευτε.

Η κυρά-Καλή και οι 12 μήνες

Σε ένα μικρό χωριό, πριν πολλά-πολλά χρόνια, ζούσε μια γυναίκα η κυρά-Καλή. Ήταν χειμώνας κι έκανε κρύο. Έτσι, η κυρά-Καλή, σηκώθηκε το πρωί και πήγε στο δάσος να μαζέψει ξύλα για το τζάκι της. Εκεί που περπατούσε, ο ουρανός άστραψε και μια ξαφνική μπόρα ξέσπασε, βρίσκοντάς την αφύλαχτη. Για καλή της τύχη όμως, εκεί παραδίπλα, υπήρχε μια καλύβα που ποτέ άλλοτε δεν την είχε προσέξει. Λες κι εμφανίστηκε μαγικά εκείνη τη στιγμή. Χωρίς να το σκεφτεί και πολύ, πλησίασε και χτύπησε την πόρτα. Της άνοιξαν αμέσως και μπήκε μέσα. Στο καθιστικό, ένα μεγάλο τζάκι έκαιγε για τα καλά και μπροστά του καθότανε ένας συμπαθητικός γέρος με μια άσπρη μακριά γενειάδα. Γύρω του υπήρχαν δώδεκα όμορφα παλικάρια. Τα τρία φορούσαν γούνες, τρία είχαν στα μαλλιά τους στεφάνια από λουλούδια, τρία είχαν στεφάνια από στάχυα και τα τρία τελευταία φορούσαν στεφάνια από σταφύλια. Η κυρά-Καλή τα έχασε μα δεν φοβήθηκε.

- «Καλώς την κυρούλα… κάτσε να ξαποστάσεις…», της είπαν τα παλικάρια με μια φωνή!

- «Α! Σας ευχαριστώ καλά μου παιδιά!», απάντησε η κυρά-Καλή κι έκατσε δίπλα στο τζάκι.

Πιάσαν την κουβέντα και κάποια στιγμή ο γέροντας τη ρώτησε: «Ποιο μήνα αγαπάς περισσότερο; Ποιος είναι ο καλύτερος απ’ όλους;».

Η κυρά-Καλή, αφού το σκέφτηκε για λίγο, απάντησε με ευγενική και καλοσυνάτη φωνή: «Όλοι οι μήνες του χρόνου είναι καλοί και ευλογημένοι. Όλοι έχουν τις χάρες τους και τις ομορφιές τους. Για παράδειγμα, ο Γενάρης φέρνει τα χιόνια και τα παιδιά βγαίνουν έξω να παίξουν μαζί του και να φτιάξουν χιονάνθρωπους. Ο Φλεβάρης φέρνει την αποκριά κι όλοι μασκαρεύονται ζητώντας από τους άλλους να τους αναγνωρίσουν. Ο Μάρτης φέρνει τα χελιδόνια, προάγγελοι της  Άνοιξης και του καλοκαιριού. Ο Απρίλης την Πασχαλιά, την μεγάλη γιορτή της χριστιανοσύνης και ο Μάης τα λουλούδια που κάνει όλη την πλάση να μοιάζει με πολύχρωμο πίνακα ζωγραφικής. Ο Ιούνης τα χρυσά τα στάχυα και ο Ιούλης τα θαλασσινά τα μπάνια. Αχ… κι ο Αύγουστος μας δίνει φρούτα καλοκαιρινά, δροσιστικά και απολαυστικά. Κι έπειτα ο Σεπτέμβρης φέρνει τρύγο και χαρά. Ο Οκτώβρης τις βροχές που ζητάει η γης να ξεδιψάσει κι ο Νοέμβρης τις ελιές, το πιο παρθένο αγαθό. Ε κι ο Δεκέμβρης τέλος, τι χαρά, τις μεγάλες τις γιορτές, κάλαντα και παιδικές φωνές! Γι’ αυτό σας λέω… όλοι οι μήνες είναι καλοί κι ευλογημένοι!».

Ο γέροντας έκανε ένα νεύμα στα παλικάρια κι εκείνα βγήκαν από το δωμάτιο κι ύστερα από λίγο γύρισαν κρατώντας ένα δεμάτι ξύλα και ένα βελούδινο πουγκί.

- «Κυρούλα αυτά είναι για σένα… ξύλα για το τζάκι σου και αυτό το πουγκί που θα το ανοίξεις μόνο όταν φτάσεις στο σπίτι σου και κλείσεις καλά πρώτα την πόρτα. Καλό δρόμο να ’χεις!».

Η κυρά-Καλή τους ευχαρίστησε και τους αποχαιρέτησε παίρνοντας τον δρόμο της επιστροφής. Όταν έφτασε στο φτωχικό της, έκλεισε την πόρτα, άνοιξε το πουγκί και τι να δει!!! Ήταν γεμάτο με χρυσά φλουριά! Σε λίγο καιρό το φτωχικό της κυρά-Καλής έγινε ένα καινούριο όμορφο σπίτι. Φυτεμένο γύρω-γύρω με δέντρα, θάμνους και λουλούδια. Ζούσε ευτυχισμένη με τα παιδιά της και περνούσαν όλοι πολύ καλά. Κι επειδή ήταν καλόψυχη γυναίκα, φρόντιζε να μοιράζει τη χαρά της και τα υπόλοιπα λεφτά της σε όσους συγχωριανούς της, είχαν ανάγκη. Μια γειτόνισσά της βλέποντας αυτές τις αλλαγές τη ρώτησε με κακία:

- «Τι συμβαίνει με σένα; Πού βρήκες εσύ φτωχιά γυναίκα τόσα λεφτά; Μπας και τα ’κλεψες;».

Η κυρά-Καλή έκατσε και της τα εξιστόρησε όλα, με το νι και με το σίγμα. Η γειτόνισσα ήταν πλούσια και δεν είχε ανάγκη, όμως ζήλεψε και χωρίς να χάσει καιρό ξεκίνησε την επόμενη μέρα το πρωί για το δάσος. Αφού έφτασε στην καλύβα, χτύπησε την πόρτα και της άνοιξαν τα παλικάρια.

- «Καλημέρα θείτσα… πέρασε να ξαποστάσεις και να σε φιλέψουμε».

- «Κακή, ψυχρή κι ανάποδη», τους απάντησε θυμωμένη και συνέχισε στο ίδιο ύφος… «Ξυλιάσανε τα χέρια μου και πάγωσαν τα πόδια μου μ’ αυτόν το βρομόκαιρο».

Παρόλα αυτά, έκατσε δίπλα στο τζάκι και πιάσαν την κουβέντα. Κάποια στιγμή ο γέροντας τη ρώτησε: «Για πες μου να χαρείς, ποιο μήνα αγαπάς περισσότερο; Ποιος είναι πιο καλός;».

- «Όλοι τους είναι χάλια… πάρτον τον έναν και χτύπα τον στον άλλο! Κανέναν δεν αγαπώ. Ο Γενάρης με παγώνει με τα χιόνια και ο Φλεβάρης με ζαλίζει με τα καρναβάλια του που έρχονται όλοι στο σπίτι και ζητάνε να βρω ποιοι είναι μασκαρεμένοι. Ο Μάρτης φέρνει χελιδόνια και κουτσουλάνε τις αυλές και ο Απρίλης μου φέρνει αλλεργία, φτερνίζομαι και γεμίζω σπυριά. Ο Μάης φέρνει τα λουλούδια, τρέχουν τα παιδιά, φωνές παντού… μου παίρνουνε τ’ αυτιά. Ο Ιούνης φέρνει δουλειές, μπελάδες, …τρέχα να θερίσεις και τον Ιούλη ν’ αλωνίσεις… ούφ…
Ιούλης κι Αύγουστος τι ζέστη! ιδρώτας, μπάνια… άμμο παντού, καύσωνας, μύγες και κουνούπια. Σωστή φρίκη! Ο Σεπτέμβρης πάλι; Τρύγος, κούραση… α πα πα πα… Και τον Οκτώβρη πιο πολλές δουλειές, έρχονται οι βροχές, με τρελαίνουν οι βροντές κι οι αστραπές! Ο Νοέμβρης στρώσε-ξέστρωσε, ψάξε μάλλινα, στρώσε χαλιά και κάνε υπομονή για να αντέξεις του Δεκέμβρη το μπελά: καλικάντζαροι, γλυκά, δώρα, κάλαντα και πάει ο παράς!».

Ο γέροντας έκανε ένα νεύμα στα παλικάρια και εκείνα αφού βγήκαν από το δωμάτιο, επέστρεψαν μετά από λίγο φέρνοντας στην κυρά το δεμάτι με τα ξύλα και το πουγκί.

- «Ορίστε! Αυτά είναι για σένα. Ξύλα για το τζάκι και αυτό το πουγκί που θα το ανοίξεις μόνο όταν φτάσεις στο σπίτι σου, μα μην ξεχάσεις πρώτα να κλείσεις καλά καλά την πόρτα!», της είπαν τα παλικάρια.

Η κυρά έφυγε γρήγορα-γρήγορα και χωρίς να χαιρετήσει κανέναν. Μόλις έφτασε στο σπίτι, πέταξε το δεμάτι με τα ξύλα έξω από την καλύβα και κρατώντας σφιχτά το πουγκί έτρεξε στο σπίτι της. Πρώτα έκλεισε και μαντάλωσε τα παραθύρια και την πόρτα και μετά αναποδογύρισε το πουγκί περιμένοντας να ξεχυθούν τα χρυσά φλουριά. Μα αυτό ήταν γεμάτο φαρμακερά φίδια που απλώθηκαν στο σπιτικό της. Έτσι πήρε ένα μάθημα για τον κακό της τρόπο και τα απαίσια λόγια της ενώ η κυρά-Καλή έζησε ευτυχισμένη κι αγαπημένοι με όλους.

Ψέματα ή αλήθεια, έτσι λεν’ τα παραμύθια!!!

Καθαρά Δευτέρα στη Μεθώνη

Την Καθαρά Δευτέρα στη Μεθώνη Μεσσηνίας αναβιώνει «Του Κουτρούλη ο Γάμος». Είναι ένας Καρναβαλίστικος γάμος, που υπήρχε ήδη από τον 14ο αιώνα. Στις μέρες μας, το ζευγάρι των νεονύμφων είναι δύο άντρες, που μαζί με τους συγγενείς πηγαίνουν στην πλατεία, όπου γίνεται ο γάμος με παπά και με κουμπάρο. Διαβάζεται το προικοσύμφωνο και ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι. Σημερινές φωτογραφίες από το δρώμενο αυτό σας παραθέτω παρακάτω. Χρόνια Πολλά και Καλή Σαρακοστή σε όλους σας!!!

Τα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας

Πελοπόννησος:

Μεθώνη

«Του Κουτρούλη ο Γάμος»:

Είναι ένας Καρναβαλίστικος γάμος, που υπήρχε ήδη από τον 14ο αιώνα. Στις μέρες μας, το ζευγάρι των νεονύμφων είναι δύο άντρες, που μαζί με τους συγγενείς πηγαίνουν στην πλατεία, όπου γίνεται ο γάμος με παπά και με κουμπάρο. Διαβάζεται το προικοσύμφωνο και ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι.

Μεσσήνη

«Η εκτέλεση της γριάς Συκούς»:

Το πρωί γίνεται η αναπαράσταση στην θέση "Κρεμάλα" της εκτέλεσης μίας γερόντισσας της Μεσσήνης, της γριάς Συκούς. Μετά την αναπαράσταση, μπορεί κάθε επισκέπτης να "κρεμαστεί" από τους ψευτοδήμιους της κρεμάλας. Το απόγευμα πραγματοποιούνται παρελάσεις, με άρματα, μεταμφιεσμένους μικρούς και μεγάλους, χορευτικά συγκροτήματα, λαϊκά όργανα, φιλαρμονικές και στο τέλος εκφώνηση σατυρικού λόγου.

Πάτρα

Η ελληνική πρωτεύουσα του καρναβαλιού δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις. Ολόκληρη η πόλη μετατρέπεται κατά τη διάρκεια της Αποκριάς σε έναν απέραντο χώρο διασκέδασης και ξεφαντώματος. Φαντασία, δημιουργικότητα, εφέ ηχητικά και οπτικά, φέρνουν χορό και τραγούδια στους δρόμους.

Στερεά Ελλάδα:

Γαλαξίδι

«Αλευρομουτζουρώματα»:

Στο Γαλαξίδι, το απόγευμα της Kαθαράς Δευτέρας, θυμίζει εμπόλεμη ζώνη. Ντόπιοι, χωρισμένοι σε ομάδες, μάχονται μεταξύ τους στοχεύοντας, ο ένας τον άλλον, με αλεύρι και χρωματιστή σκόνη. Η συνήθεια έμεινε στην ιστορία ως «αλευροπόλεμος» ή αλλιώς «αλευρομουτζουρώματα». Φυσικό επακόλουθο αυτού του εθίμου είναι στο τέλος το Γαλαξίδι να μετατρέπεται στην πιο… χρωματιστή πολιτεία του κόσμου.

Θήβα

«Ο Βλάχικος Γάμος»:

Στη Θήβα, πραγματοποιείται την Καθαρά Δευτέρα, πιστή αναπαράσταση του Βλάχικου Γάμου. Το έθιμο ταξιδεύει στις μέρες μας από το 1830, όπου τότε οι Βλάχοι από την Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία αλλά και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν τη γη των προγόνων τους και μετακινήθηκαν νοτιότερα, όπου ανακάλυψαν γόνιμο έδαφος και εγκαταστάθηκαν.

Λειβαδιά

«Tο Γαϊτανάκι»:

Στη Λειβαδιά, την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, οργανώνεται το περίφημο «Γαϊτανάκι», μια εκδήλωση, η οποία αναβιώνει τα τελευταία χρόνια και έχει τις «ρίζες» της από τον καιρό του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Σύμφωνα με την παράδοση, στις συνοικίες της πόλης, οι γείτονες αναμεταξύ τους, ετοιμάζουν το «Γαϊτανάκι» τους. Στη συνέχεια, συνοδεία αρμάτων, καταφθάνει στην κεντρική πλατεία σωρεία «Γαϊτανακίων», τα οποία αναμειγνύονται δημιουργώντας ένα θέαμα μοναδικό.

Άμφισσα

«Το Στοιχειό της Χάρμαινας»:

Το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς, ο θρύλος του «στοιχειού της Χάρμαινας» αναβιώνει στην Άμφισσα. Θρύλοι και τοπικές παραδόσεις, μιλούν χρόνια για τα «στοιχειά» της περιοχής. Σύμφωνα με το μύθο, «το στοιχειό της Χάρμαινας» αγαπούσε και προστάτευε τους Ταμπάκηδες -όπως αποκαλούνταν οι βυρσοδέψες- οι οποίοι εξαιτίας της εργασίας τους υποχρεώνονταν να βρίσκονται στη βρύση 24ωρα ολόκληρα. Εξ αυτών, πολλοί πήραν όρκο ότι είδαν το «στοιχειό» να τριγυρίζει στην περιοχή και τελικώς να χάνεται στο νερό της βρύσης.

Θεσσαλία:

Αγναντερό Καρδίτσας

«Καραγκούνικος γάμος»:

Το χωριό Αγναντερό, 17 χιλ. από την Καρδίτσα και 8 χιλ. από τα Τρίκαλα φημίζεται για τη γιορτή των Αποκριών. Την Κυριακή της Αποκριάς, γίνεται στην πλατεία του χωριού η αναπαράσταση του παραδοσιακού καραγκούνικου γάμου. Στην τελετή του γάμου ξεχωρίζει η νύφη με καραγκούνικη ενδυμασία, ο γαμπρός και οι βλάμηδες με φουστανέλα και τσαρούχια, ο γιατρός με τα γιατροσόφια του, ο χωροφύλακας με τη σφυρίχτρα του, ο γέρος με την καμπούρα του και η γριά γνέθοντας τη ρόκα της. Από την τελετή βέβαια δεν λείπουν οι «κουδουνάδες», οι οποίοι έχουν κάνει την εμφάνισή τους μέρες πριν, προκαλώντας θόρυβο στο χωριό. Πρόκειται για ομάδες μασκοφόρων, οι οποίοι τριγυρνούν στους δρόμους ντυμένοι με προβιές και ζωσμένοι με κουδούνια και κυπριά, κρατώντας ρόπαλα. Την Καθαρά Δευτέρα γίνεται η αναπαράσταση της αρκούδας, το κλέψιμο μιας αρκούδας από τους χωρικούς (κουδουνάδες).

Τύρναβος

«Μπουρανί»:

Στον Τύρναβο, άνδρες και γυναίκες συγκεντρώνονται κοντά στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία, όπου παρασκευάζουν το «μπουρανί», μια σούπα από σπανάκι και ξύδι. Έπειτα, το σερβίρουν και στο τέλος του φαγητού, το γλέντι φουντώνει.

Τραγούδια, χοροί, ξεφάντωμα συνθέτουν -εκ πρώτης «αθώας» όψεως- ένα μάλλον συνηθισμένο σκηνικό για τον επισκέπτη. Το πρωτότυπο της υπόθεσης όμως είναι οι άσεμνες χειρονομίες, τα φαλλικά σύμβολα και οι βωμολοχίες που ακολουθούν.

Ελασσόνα

«Το ιπτάμενο καρναβάλι»:

Πρόκειται για μια ξεχωριστή εκδήλωση με πάνω από 50 διαφορετικές και γεμάτες φαντασία παρουσίες με αεραθλητές απ’ όλη την Ελλάδα, που πετούν στον ουρανό της Ελασσόνας με αλεξίπτωτα πλαγιάς έχοντας αποκριάτικα κουστούμια.

Χώρος απογείωσης είναι η κορυφή μετά το Δ.Δ. Δρυμού, πάνω από το κέντρο «Πισίνα» και η περιοχή προσγείωσης βρίσκεται δίπλα στο ίδιο κέντρο.

Ήπειρος:

Ιωάννινα

«Τζαμάλες»:

Στα Ιωάννινα, μεταμφιεσμένοι κάτοικοι χορεύουν γύρω από τεράστιες φωτιές, σε διπλές και τριπλές σειρές. Το θέαμα είναι εντυπωσιακό και το έθιμο πέρασε από γενιά σε γενιά με την ονομασία «Τζαμάλες». Η κορύφωση των εκδηλώσεων της Αποκριάς γίνεται όταν στήνεται στην κεντρική πλατεία της πόλης το γαϊτανάκι.

Άρτα

«Γυναικείο Καρναβάλι»:

Στην Άρτα, το «Καρναβάλι των Γυναικών» κλέβει την παράσταση. Οργανώνεται κατά αποκλειστικότητα από γυναίκες, χωρισμένες σε γκρουπ, οι οποίες παρελαύνουν στον κεντρικό δρόμο της πόλης. Είναι ντυμένες με αποκριάτικες στολές και η κατάληξη της πορείας τους, τις βρίσκει σε κάποιο από τα κέντρα της πόλης για ξεφάντωμα μέχρι τις πρωινές ώρες.

Μακεδονία:

Καλή Βρύση Δράμας

«Εικονικός Γάμος και Μπαμπούγεροι»:

Στην Καλή Βρύση Δράμας -όπως συμβαίνει και στη Νάουσα- αναβιώνει ο εικονικός γάμος. Σύμφωνα με το έθιμο, ο γαμπρός δολοφονείται, τις περισσότερες φορές με «δράστη» τον κουμπάρο. Ακολούθως, ανασταίνεται, σε μια κίνηση συμβολική, η οποία παραπέμπει στο Διόνυσο, ο οποίος επίσης απεβίωσε και επέστρεψε στα εγκόσμια.

Παράλληλα, οι κάτοικοι μεταμφιέζονται σε «μπαμπούγερους» και κρατώντας σακίδια γεμάτα στάχτη τα εκτοξεύουν στους περαστικούς ανάβοντας τα αίματα.

Σέρρες

«Καλόγερος»:

Στις Σέρρες, την Kαθαρά Δευτέρα, το έθιμο του «Καλόγερου» κλέβει την παράσταση. Αρχικά, κάνουν την εμφάνισή τους οι διαβόητοι Αναστενάρηδες. Έπειτα, ακολουθούν μίμοι, οι οποίοι συνήθως συμμετέχουν και στην παραδοσιακή θεατρική ομάδα. Ο θίασος του «Καλόγερου» αποτελείται από το Βασιλιά, το Βασιλόπουλο, τον καπιστρά, τη νύφη, τη μπάμπω και το εφταμηνίτικο, τους γύφτους με την αρκούδα αλλά και τους Κουρούτζηδες και γυρνάει από σπίτι σε σπίτι, προτού όλοι οι κάτοικοι συγκεντρωθούν για να ξεκινήσει η προετοιμασία του συμβολικού αγρού για τη σπορά. Μετά, άπαντες συμμετέχουν στην αναπαράσταση του θανάτου και της ανάστασης του Καλόγερου.

Σοχό

«Το Καρναβάλι των Αράπηδων»:

Στο Σοχό, στην Κεντρική Μακεδονία, λαμβάνει χώρα ετησίως ένα από τα πιο δημοφιλή καρναβάλια της Βορείου Ελλάδας. Κεντρικά πρόσωπα στο καρναβάλι είναι οι «αράπηδες». Πρόκειται για ομάδες μασκοφόρων, οι οποίοι τριγυρνούν στους δρόμους του χωριού και γυρνάνε από σπίτι σε σπίτι κερνώντας ούζο τον κόσμο.

Χαρακτηριστικό τους γνώρισμα είναι η προσωπίδα τους, φτιαγμένη από μαύρο ύφασμα και κεντημένη με πολύχρωμα κομμάτια υφάσματος. Μια ιδιαίτερα μεγάλη σε μέγεθος μάσκα, η οποία καλύπτει συνολικά το πρόσωπό τους και καταλήγει σε ένα λοφίο, αποτελούμενο από κορδέλες. Η εμφάνιση των «αράπηδων» ολοκληρώνεται με την προσθήκη μουστακιού, κατασκευασμένου από τρίχες ουράς αλόγων, καθώς και πέντε κουδούνια -ένα μεγάλο και τέσσερα σαφώς μικρότερα- τα οποία τοποθετούνται στη μέση τους.

Νάουσα

«Ο Χορός της Μπούλας»:

Στη Νάουσα, πρωταγωνιστικό ρόλο στις εκδηλώσεις για τον εορτασμό της αποκριάς διαδραματίζουν οι «μπούλες», όπως ονομάζονται μασκοφόροι, που μεταμφιέζονται με προσωπίδες και φορούν νυφικό. Οι «μπούλες», μαζί με τους φουστανελοφόρους, χορεύουν, τραγουδούν και αναστατώνουν τον κόσμο με τις φωνές, τα τραγούδια τους και το μοναδικό «χορό της μπούλας».

Καστοριά

«Ο Χασκάρης, τα Ραγκουτσάρια και οι… Μπουμπούνες»:

Στη Καστοριά, γιορτάζονται με ιδιαίτερες τιμές τα «Ραγκουτσάρια». Σε μια αναβίωση αρχαίων Διονυσιακών τελετών, άνθρωποι κάθε ηλικίας χωρίζονται σε «Μπουλούκια». Στη συνέχεια, συνοδεία παραδοσιακών λαϊκών οργάνων περιτριγυρίζουν στους δρόμους φορώντας περίεργες στολές.

Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, φωτιές, οι ονομαστές «Μπουμπούνες», ξεπηδούν σε όλη την πόλη της Καστοριάς. Πρόκειται για ένα έθιμο προχριστιανικό, άρρηκτα συνδεδεμένο με την πυρολατρεία.

Ένα ακόμη έθιμο, το οποίο τα τελευταία χρόνια επανέρχεται στο προσκήνιο στην Καστοριά, είναι ο «Χασκάρης». Κατά την τέλεσή του, κάποιος δένει στην άκρη ενός «Κλώστη» -όπως ονομάζεται ο πλάστης- ένα αυγό και το γυρνά ταχύτατα από στόμα σε στόμα. Νικητής ανακηρύσσεται εκείνος που θα κατορθώσει πρώτος να αρπάξει το αυγό.

Θάσος

«Διονυσιακά μυστήρια»:

Στην Παναγία, ένα παραδοσιακό χωριό της Θάσου, αναβιώνει κάθε χρόνο την Καθαρά Δευτέρα τα «διονυσιακά μυστήρια». Τα άρματα ολοκληρώνοντας την παρέλασή τους, παρουσιάζουν σε «θέατρο δρόμου» τα έμμετρα σκωπτικά τους κείμενα, τα οποία απαγγέλλονται στίχο-στίχο από τον αρχηγό του άρματος και επαναλαμβάνονται ρυθμικά από τα υπόλοιπα μέλη. Ακόμα παρουσιάζονται με την ίδια πάντα διάθεση παραδοσιακοί τύποι και χαρακτήρες της Παναγίας εμπνευσμένα από τα παλιά έθιμα

Θράκη:

Ξάνθη

«Χορεύοντας στους δρόμους»:

Όσο κλασσικό και αν είναι τόσο απολαυστικό παραμένει. Πρόκειται για μια μαζική κοινωνική γιορτή με λαϊκή συμμετοχή, η οποία περιλαμβάνει εμφάνιση ανθρώπων ντυμένων με παραδοσιακές στολές, μουσικές συναυλίες καθώς και πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Φέρες

Το έθιμο της «Καμήλας»:

Στη Θράκη, τον τόπο όπου λατρεύτηκε με πάθος ο Διόνυσος και αφιερώθηκαν σ’ αυτόν πλήθος τελετών, μεταφέρθηκαν από τα βάθη των αιώνων στο σήμερα έθιμα που έχουν σχέση με τη λατρεία του Διόνυσου, της θεάς Γης -της φύσης- της γονιμότητας. Το πρόγραμμα των εκδηλώσεων ξεκινά με την έναρξη της παρέλασης το μεσημέρι, ακολουθεί η Αναπαράσταση εθίμου «Καμήλας» με το Κρέμασμα Καρνάβαλου στην πλατεία Ελευθερίας με φαγοπότι και κλείνει με το πέταγμα του Χαρταετού στα παλιά Αλώνια..

Αιγαίο:

Σκύρος

«Ο Γέρος και η Κορέλα»:

Στη Σκύρο, η αρχή του Τριωδίου σημαίνει αυτόματα και την εμφάνιση του «Γέρου» και της «Κορέλας». Φιγούρες γραφικές, ντυμένες παραδοσιακά, αμφότερες γυρνούν στους δρόμους του νησιού δίνοντας ξεχωριστό χρώμα στον εορτασμό της Αποκριάς.

Η ενδυμασία του «Γέρου» αποτελείται από χοντρή μαύρη κάπα, άσπρη υφαντή βράκα ενώ στη μέση του κρέμονται 2 με 3 σειρές κουδούνια, το συνολικό βάρος των οποίων μπορεί να φτάσει μέχρι και τα 50 κιλά»! Η «Κορέλα», η ντάμα του «Γέρου», ντύνεται με παραδοσιακά σκυριανά ρούχα. Χορεύει διαρκώς γύρω του καθώς εκείνος βαδίζει.

Ακολούθως, οι ικανότεροι σωματικά από τους «Γέρους», ανεβαίνουν στο Κάστρο του νησιού. Εκεί, κτυπούν τις καμπάνες στο Μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου. Την ίδια ώρα, η «Κορέλα», τραγουδάει σκυριανό σκοπό για να τον παινέψει.

Σύμφωνα με μαρτυρίες των γεροντότερων στο νησί, ο «Γέρος» και η «Κορέλα», έρχονται κάθε χρόνο για να θυμίσουν στους ντόπιους κάποια θεομηνία, η οποία κατάστρεψε όλα τα ζώα του νησιού. Για το λόγο αυτό, ο τσοπάνης ζώστηκε τα κουδούνια των ζώων και ήρθε στο χωριό να ειδοποιήσει τους υπόλοιπους.

Νάξος

«Κουδουνάτοι, Λεβέντες και Ληστές»:

Στη Νάξο, όπου η μυθολογία την αναφέρει ως το νησί - γενέτειρα του Θεού Διονύσου, τα αποκριάτικα έθιμα αποτελούν παράδοση ανθεκτική μέσα στο χρόνο. Μεταξύ άλλων, συμπεριλαμβάνονται το σφάξιμο των χοίρων και οι εκδηλώσεις με τους «Kουδουνάτους».

Οι τελευταίοι, φορούν κάπα και κουκούλα, τριγυρίζουν στα χωριά και προκαλούν μεγάλη φασαρία και θόρυβο ενώ ταυτόχρονα προβαίνουν σε άσεμνες εκφράσεις και χειρονομίες. Στα χέρια τους, κρατούν την περιβόητη «Σόμπα», ένα ξύλο, το οποίο συχνά παραλληλίζεται με τον διονυσιακό φαλλό.

Μαζί με τους «Κουδουνάτους» περιφέρονται ο «Γέρος», η «Γριά» και η «Αρκούδα». Επίσης, αξίζει να σημειωθεί ότι κατά τη διάρκεια των αποκριάτικων εκδηλώσεις των «Κουδουνάτων», συμβαίνουν μια σειρά από γεγονότα. Η λίστα περιλαμβάνει το «Γάμο της Νύφης», «το «Θάνατο», την «Ανάσταση του Νεκρού» όπως επίσης και το «Όργωμα».

Σε κάποιες περιοχές, οι κάτοικοι ντύνονται «Λεβέντες» ή «Κορδελάτοι». Αιτία για αυτή την ονομασία αποτελεί το γεγονός ότι στο φέσι και στους ώμους έχουν κορδέλες. Ταυτόχρονα, στο χορό μαζί τους εμφανίζονται οι «Ληστές» ή «Σπαραρατόροι». Εκείνοι, αρπάζουν τις νεαρές κοπέλες και τις τραβούν να συμμετάσχουν στο γλέντι.

Χίος

«Μόστρα και Καλαμωτούσικος Γάμος»:

Στη Χίο, την περίοδο των αποκριών αναβιώνουν μια σειρά εθίμων. Η «Μόστρα των Θυμιανών» και ο «Καλαμωτούσικος γάμος» είναι τα σημαντικότερα εξ αυτών.

Κάρπαθος

«Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων»:

Στην Κάρπαθο, ο εορτασμός της Αποκριάς εκλαμβάνει μορφή απόδοσης άτυπης δικαιοσύνης. Και τούτο διότι, λειτουργεί το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων! Ορισμένοι εκ των κατοίκων προβαίνουν σε άσχημες χειρονομίες. Αμέσως, συλλαμβάνονται από τους Τζαφιέδες -σε ρόλο χωροφυλάκων- και οδηγούνται στο Δικαστήριο. Εκεί, τους απαγγέλλονται κατηγορίες αυτοσχέδιες, οι οποίες προκαλούν άφθονο γέλιο.

Λέρος και Σύμη

«Καμουζέλες»:

Οι Αποκριές γιορτάζονται με τις «καμουζέλες», μασκαράτες και τους αυτοσχέδιους ποιητές που σκαρώνουν περιπαιχτικά στιχάκια τα οποία τα απαγγέλλουν παιδιά ντυμένα καλογεράκια πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Το ίδιο έθιμο έχουν επίσης και στην Σύμη.

Σκόπελος

«Κακές μουτσούνες»:

Νέοι, γέροι και παιδιά μεταμφιεσμένοι γυρνούν από σπίτι σε σπίτι στους δρόμους και στις γειτονιές. Οι μεταμφιεσμένοι αυτοί λέγονται μουτσούνες, μασκαράδες λόγω της μάσκας την οποία φοράνε. Συνηθίζουν να δίνουν μικρές παραστάσεις όπου βρεθούν μιμούμενοι και σατιρίζοντας ανθρώπινους χαρακτήρες και συντοπίτες τους (ο τσιγγάνος, ο αρκουδιάρης, ο γάμος, η γέννα).

Οι πιο καλές μεταμφιέσεις, οι πιο αριστοκρατικές, είναι οι "Μπράμδες". Αυτές φορούν καλά μαντήλια και τοπικές ενδυμασίες (φουστανέλες, βράκες, τουαλέτες της εποχής) και πολλά τσαπράζια ασημένια. Γυρίζουν από γειτονιά σε γειτονιά και τραγουδούν το επικό τραγούδι της «Βλάχας». Μαζεύονται την Κυριακή της τυρινής στις πλατείες της Παναγίας Παπαμελετίου, στο Γυφτόρεμα, στο Μύλο, στον Αι-Γιάννη και χορεύουν ενώ οι νοικοκύρηδες τους κερνούν ρυζόγαλο, γαλακτομπούρεκο και άφθονο κρασί.

Επίσης την ίδια Κυριακή αναβιώνει και το έθιμο της «τράτας» κατά το οποίο μασκαράδες μουντζούρηδες σκαρώνουν με καλάμια ένα καΐκι την τράτα και περνάνε από γειτονιά σε γειτονιά λέγοντας ευτράπελα (πιρπάσκα) τραγούδια αυτοσχεδιάζοντας και πειράζοντας τους παρευρισκόμενους. Το μπουλούκι που ακολουθεί την τράτα με τους «τραταραίους» αποτελείται από μασκαρεμένους οι οποίοι τραγουδούν, πίνουν και κερνιόνται τα ρυζόγαλα από τις νοικοκυρές ενώ κατά το σούρουπο η πορεία αυτή καταλήγει στην παραλία όπου και θα "φουντάρουν" στη θάλασσα την τράτα τους.

Κρήτη:

Ρέθυμνο

«Η αναζήτηση του θησαυρού»:

Στο Ρέθυμνο, κανταδόροι με κιθάρες και μαντολίνα, προσδίδουν στις εκδηλώσεις χρώμα από το παρελθόν. Τραγούδια τοπικά και μελωδίες ηχούν στα αυτιά όσων παρευρίσκονται στην πόλη την περίοδο της Αποκριάς.

Έθιμο των ντόπιων είναι η αναζήτηση του θησαυρού, ο οποίος κείται κρυμμένος σε κάποιο σημείο της πόλης. Παράλληλα, κάτοικοι, χωρισμένοι σε ομάδες, ντυμένοι όπως επιτάσσει το γιορτινό κλίμα, χορεύουν τόσο στη «Μικρή» όσο και στη «Μεγάλη» αγορά, υπό τους ρυθμούς της φιλαρμονικής ορχήστρας.

Χανιά

«Αποκριάτικες εκδηλώσεις»:

Την Παρασκευή, 3 Μαρτίου 2006, στο Παλαιό Τελωνείο, από τις 17.30 ως τις 20.00, ο κλόουν Πεπίτο θα διασκεδάσει μικρούς αλλά και μεγάλους με γνωστά παιχνίδια του λούνα πάρκ, όπως τενεκεδάκια, Κρίκοι, ρινόκερος και άλλα. Το Σάββατο, 4 Μαρτίου 2006, στα Παλαιό Τελωνείο, το Εικαστικό Εργαστήρι θα δημιουργήσει ένα εργαστήρι κατασκευής μάσκας για παιδιά της 3ης - 4ης - 5ης και 6ης Δημοτικού και 1ης - 2ας Γυμνασίου.

Tο Εργαστήρι θα λειτουργήσει 10.00 - 12.00 και η συμμετοχή είναι δωρεάν. Το ίδιο απόγευμα, στο Παλαιό Τελωνείο, η Λεμονιά, ο Κίτσος και ο Μήτρος θα ψάξουν μαζί με τα παιδιά για τον "πραγματικό θησαυρό". Ένα υπέροχο έργο με μηνύματα για τη συνείδηση και τη φιλία, που θα παρουσιάσει στα παιδιά της πόλης το Θέατρο Μαριονέτας Γκότση, σε δύο παραστάσεις, στις 17.00 και στις 18.30, με είσοδο ελεύθερη. Την Κυριακή, 5 Μαρτίου 2006, το Pocket Circus με τον Τουρλουτουτου και τον Ζιν Ζιν θα διασκεδάσουν μικρούς και μεγάλους με ακροβατικά, παιχνίδια με φωτιά και άλλα πολλά.

Την ίδια μέρα, σε συνεργασία με τοπικό ραδιοφωνικό σταθμό, οργανώνεται το "Κυνήγι του Θησαυρό", όπου αναμένεται μεγάλη συμμετοχή πολιτών. Η καθιερωμένη εκδήλωση της Καθαράς Δευτέρας, στις 6 Μαρτίου 2006, θα πραγματοποιηθεί στην πλατεία Τάλως (κάτω από το "Ξενία") στην παλιά πόλη των Χανίων.

Η εκδήλωση, που θα ξεκινήσει στις 12.00 και θα διαρκέσει μέχρι τις 17.00, περιλαμβάνει λαϊκή και παραδοσιακή μουσική, κλόουν και παραδοσιακό κέρασμα. Τέλος, εκδηλώσεις οργανώνουν πολιτιστικοί σύλλογοι, φορείς και δήμοι του νομού, ενώ καρναβαλικές εκδηλώσεις θα γίνουν στην Παλαιόχωρα και τις Καλύβες.

Ιόνιο:

Zάκυνθος

«Ο Ντελάλης, οι Ομιλίες και η Κηδεία της Μάσκας»:

Στη Zάκυνθο, το πρόγραμμα εκδηλώσεων στο πλαίσιο της Αποκριάς ανακοινώνεται με τρόπο χαρακτηριστικό. Ντελάλης, με παραδοσιακή αμφίεση, περιφέρεται στο νησί και διαλαλεί το περιεχόμενο των καρναβαλικών γεγονότων που πρόκειται να επακολουθήσουν.

Παρελάσεις, χοροί, εντυπωσιακές μασκαράτες τονίζουν το νόημα της Αποκριάς. Την ίδια ώρα, θεατρικές ομάδες υποδύονται στις πλατείες και στους δρόμους τις «Ομιλίες». Σύμφωνα με την παράδοση, οι «Ομιλίες» είναι αυτοσχέδια κωμικά έργα, που συχνά εμπεριέχουν κοινωνικές προεκτάσεις.

Ξεχωριστή θέση στις γιορτινές εκδηλώσεις έχει η «Κηδεία της Μάσκας», η οποία πραγματεύεται μια παρωδία κηδείας με άφθονο γέλιο. Σε αυτή, θέση νεκρού καταλαμβάνει ο Καρνάβαλος. Τον ακολουθούν οι τεθλιμμένοι συγγενείς ενώ ταυτόχρονα διαδραματίζονται τραγελαφικά απρόοπτα.

Κέρκυρα

«Ο Σιορ Καρνάβαλος»:

Στην Κέρκυρα, η επτανησιακή παράδοση επιτάσσει την παρουσία του ντελάλη, ο οποίος το πρωί, συνοδευόμενος από σαλπιγκτές και τυμπανιστές, κυκλοφορεί στους δρόμους της πόλης, αναγγέλλοντας τον ερχομό του «Σιορ Καρνάβαλου».

Πομπή αρμάτων, ορχήστρες φιλαρμονικές και παρέες ντυμένες αποκριάτικα, μαζεύονται στην Κάτω Πλατεία. Εκεί, το γλέντι, το οποίο λαμβάνει χώρα μονάχα… επιεικώς τρικούβερτο μπορεί να χαρακτηριστεί. Εξάλλου, στην Κάτω Πλατεία τερματίζεται και η διαδρομή που ακολουθεί η παρέλαση του «Σιορ Καρνάβαλου», αφού περάσει πρώτα από την οδό Γ. Θεοτόκη. Το κάψιμο του «Σιορ Καρνάβαλου» αποτελεί την κορύφωση του εθίμου.

Η ιστορία του χαρταετού

Στην  αρχαιότητα, 4ο  αιώνα  π.Χ., ο  μαθηματικός  και  αρχιμηχανικός  Αρχύτας  (440-360 π.Χ.), από  τον  Τάραντα  της  Νότιας  Ιταλίας, καλός  φίλος  του  Πλάτωνα  και  οπαδός  του  Πυθαγόρα, χρησιμοποίησε  στην  αεροδυναμική  του  τον  χαρταετό  και  λέγεται  ότι  ήταν  ο  εφευρέτης  του. Ο  Αρχύτας  θεωρείται  ο  τελευταίος  αλλά  και  ο  σημαντικότερος  των  Πυθαγορείων. Κείμενα  του  Αρχύτα  λένε  ότι  μελέτησε  και  ο  Γαλιλαίος.

Ο χαρταετός φαίνεται να άνοιξε για πρώτη φορά τα πολύχρωμα εύθραυστα φτερά του περίπου στα 1000 π.Χ., και έκτοτε δεν έπαψε να χρωματίζει με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο τον ουράνιο θόλο, από την Ανατολή έως τη Δύση.

Από την Κίνα, φτιαγμένος από μετάξι και μπαμπού, με τη μορφή του δράκου που ήταν ιερό, θεϊκό σύμβολο, αντικείμενο θαυμασμού και λατρείας για τον λαό, πέταξε μακριά.

Πέταξε στην Κορέα κι από εκεί στην Ινδονησία και τη Μαλαισία, για να φτάσει στην Ιαπωνία, όπου εμπλουτίστηκε με περισσότερο έντονα χρώματα και πήρε τη μορφή των αυστηρών Σαμουράι. Στη Βόρεια Ινδία, εδώ και χιλιάδες χρόνια, οι αιθέριοι χορευτές υποδέχονται την άνοιξη, σε γιορτές που έχουν τις ρίζες τους στην ινδουιστική μυθολογία.

Τον 4ο αιώνα π.Χ., στην αρχαία Ελλάδα, σύμφωνα με τις πηγές, ο αρχιμηχανικός Αρχύτας του Τάραντος χρησιμοποίησε στην αεροδυναμική του τον αϊτό. Παλαιότερη αναφορά θα μπορούσε να θεωρηθεί η απεικόνιση σε ελληνικό αγγείο της κλασικής περιόδου μιας κόρης που κρατά στα χέρια της λευκή σαΐτα δεμένη με νήμα, ένα είδος αϊτού δηλαδή, και την οποία ετοιμάζεται να πετάξει. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η χρήση του χαρτιού δεν ήταν ακόμη γνωστή, εικάζουμε ότι τα χρόνια εκείνα, τα όποια πειράματα ή παιχνίδια με αϊτούς θα πρέπει να τα έκαναν με πανί, αντίστοιχο με αυτό που χρησιμοποιούσαν στα πλοία έως και τα μεσαιωνικά χρόνια. Πολύ αργότερα, ο Μάρκο Πόλο, γυρίζοντας από τα ταξίδια του, φέρνει το χαρταετό στη Μεσαιωνική Ευρώπη.

Ο χαρακτήρας του εξαγνισμού, τον οποίο πολλοί απέδιδαν στο πέταγμα του χαρταετού, με τον καιρό γίνεται απολαυστικό παιχνίδι, επιστημονική έμπνευση και πηγή μιας διαρκούς ικανοποίησης του ανθρώπου για την υποταγή της ύλης στα πιο ευφάνταστα και τολμηρά του όνειρα. Ο χαρταετός, στη μακραίωνη ιστορία του, χρησιμοποιήθηκε ποικιλοτρόπως: για τη μέτρηση της θερμοκρασίας και της ταχύτητας των ανέμων, για μελέτες της ατμόσφαιρας και του ηλεκτρισμού, αλλά ακόμα και για αεροφωτογραφίσεις. Έσωσε ναυαγούς, έστειλε στρατιωτικά σήματα, κίνησε κάρα, ακόμα και αυτοκίνητα.

Στην ιστορική διαδρομή του αγαπημένου χαρταετού, συνέβησαν πολλά και διάφορα:

— Το 1749 ο Σκωτσέζος μετεωρολόγος Alexander χρησιμοποίησε χαρταετούς με θερμόμετρα, προκειμένου να καταγράψει και να μελετήσει τις θερμοκρασιακές μεταβολές σε μεγάλο υψόμετρο.

— Το 1752 ο Βενιαμίν Φραγκλίνος εκτέλεσε το διάσημο πείραμα με τον χαρταετό, προκειμένου να αποδείξει ότι οι αστραπές δεν είναι τίποτα άλλο παρά στατικός ηλεκτρισμός.

— Τα χρόνια 1799-1809, ο σερ George Cayley άρχισε να πειραματίζεται με τους χαρταετούς, προκειμένου να κατασκευάσει μια μηχανή που να έχει τη δυνατότητα να μεταφέρει ανθρώπους στον αέρα. Και τα κατάφερε! Το 1853 πέτυχε να πετάξει το πρώτο ανεμοπλάνο, που μπόρεσε να σηκώσει το βάρος ενός ατόμου για σαράντα ολόκληρα δευτερόλεπτα.

— Το 1833 ένας Βρετανός, αυτή τη φορά, μετεωρολόγος, χρησιμοποίησε τους χαρταετούς για να ανυψώνει ανεμόμετρα, ώστε να καταγράφει και να μελετά τις ταχύτητες των ανέμων στα διάφορα υψόμετρα.

— Το 1887 ο Ε. Β. Archibald τράβηξε τις πρώτες αεροφωτογραφίες χρησιμοποιώντας χαρταετούς.

Ιστορίες για χαρταετούς…:

— Κατά τη διάρκεια της δυναστείας των Χαν, ένας στρατηγός χρησιμοποίησε έναν χαρταετό μ’ έναν ιδιαίτερα έξυπνο και ενδιαφέροντα τρόπο. Προκειμένου να καταλάβει με τον στρατό του ένα παλάτι, έπρεπε να σκάψει ένα υπόγειο τούνελ. Μη γνωρίζοντας, όμως, το μήκος που θα έπρεπε να έχει το τούνελ, πέταξε τον χαρταετό έως πάνω από το παλάτι, κρατώντας την άκρη του νήματος στο σημείο απ’ όπου θα ξεκινούσε το τούνελ, και έτσι έκανε τους απαραίτητους σχετικούς υπολογισμούς.

— Παλαιότερα, στην Κίνα, στην Κορέα και στην Ιαπωνία, πίστευαν ότι οι χαρταετοί είχαν τη δυνατότητα να διώχνουν τα κακά πνεύματα, γι’ αυτό και το πέταγμά τους, ακόμη και σήμερα, προϋποθέτει ολόκληρη τελετουργία. Σύμφωνα με κάποια παράδοση μάλιστα, μια νύχτα ένας Ιάπωνας στρατηγός πέταξε πάνω από το στρατόπεδο των εχθρών του έναν χαρταετό γεμάτο κουδούνια, με αποτέλεσμα οι εχθροί να νομίσουν ότι τους επιτέθηκαν τα κακά πνεύματα και να το βάλουν στα πόδια.

— Ο αυτοκράτορας της Κίνας Γουέν Χσουν έκανε πειράματα πτήσεων με αετούς φτιαγμένους από μπαμπού, χρησιμοποιώντας για επιβάτες τους κρατούμενούς του. Οι τυχεροί που επιζούσαν κέρδιζαν την ελευθερία τους.

— Ο Μάρκο Πόλο περιγράφει τους χαρταετούς και τις επικίνδυνες επανδρωμένες πτήσεις τους. Πολύ γρήγορα, στην Ιαπωνία απαγορεύτηκαν οι χαρταετοί πάνω από ένα μέγεθος, ώστε να αποφεύγονται τα επανδρωμένα μοντέλα και οι κίνδυνοι που συνεπάγονταν.

Οι χαρταετοί και χώρες…:

Σε κάθε χώρα, το πέταγμα του χαρταετού παίρνει μια εντελώς διαφορετική διάσταση, καθώς με διάφορους τρόπους, συσχετίζεται με τις παραδόσεις, τα ήθη και τα έθιμα του τόπου. Πάντως, είτε ως παιχνίδι και συνήθεια του χθες είτε ως παιχνίδι του σήμερα μα και του αύριο, το πέταγμα του χαρταετού έχει τη δύναμη, σε διαφορετικές χρονικές περιόδους του έτους για κάθε χώρα, να ξεσηκώνει σε όλο τον κόσμο μικρούς και μεγάλους και να τους παρασύρει σ’ ένα διαφορετικό, αλλά πάντοτε πολύχρωμο πανηγύρι χαράς.

Για παράδειγμα, στην Κίνα διοργανώνονται κάθε χρόνο διαγωνισμοί για την ανάδειξη του πιο όμορφου χαρταετού· οι περισσότεροι από τους χαρταετούς αυτούς, όχι μόνο αναπαριστούν δράκους, ψάρια, πουλιά και άλλα αιώνια σύμβολα της μακρινής Ανατολής, αλλά συχνά έχουν ενσωματωμένες σφυρίχτρες ή σωλήνες που μπορούν να βγάζουν μουσικούς ήχους χάρη στον αέρα που περνά από μέσα τους, δημιουργώντας έτσι ένα μαγευτικό υπερθέαμα εικόνας και ήχου.

Στην Οσάκα της Ιαπωνίας, κάθε χρόνο, την Πέμπτη ημέρα του Μαΐου, οι μικροί Ιάπωνες περιμένουν με αγωνία το Κοντομόνο ή αλλιώς τη Μέρα των Παιδιών. Εκείνη την ημέρα, οι οικογένειες που έχουν μικρούς γιους συνηθίζουν να ανεμίζουν στον κήπο πολύχρωμες κορδέλες και πελώριους χαρταετούς σε σχήμα κυπρίνου, που τους έχουν δέσει σ’ ένα μεγάλο στύλο από μπαμπού μ’ έναν ανεμόμυλο στην κορυφή του.

Οι γιρλάντες και οι χαρταετοί-κυπρίνοι συμβολίζουν την οικογένεια: ο πρώτος χαρταετός τον πατέρα, ο δεύτερος τη μητέρα και ο τρίτος το παιδί-γιο. Ο κυπρίνος είναι ένα δυνατό και γερό ψάρι, γνωστό για την ενεργητικότητα και την αποφασιστικότητά του, καθώς κολυμπάει κόντρα στο ρεύμα και πετάγεται ψηλά πάνω από την επιφάνεια του νερού. Έτσι, ο κυπρίνος αποτελεί ένα καλό παράδειγμα για τους μικρούς Ιάπωνες, που πρέπει να μάθουν και εκείνοι να ξεπερνούν κάθε εμπόδιο της ζωής με δύναμη και αποφασιστικότητα.

Ωστόσο, μια από τις πιο εντυπωσιακές γιορτές των αιθέριων αιώνιων χορευτών πραγματοποιείται εδώ και χιλιάδες χρόνια στη Βόρεια Ινδία και παίρνει μοναδικές διαστάσεις στη γιορτή "Basant". Η γιορτή γίνεται για την υποδοχή της άνοιξης κάθε Φεβρουάριο στη Λαχώρη στο σημερινό Πακιστάν και αντανακλά παγανιστικές συνήθειες του παρελθόντος. Πρόκειται για ένα ξέφρενο γλέντι, το οποίο προσμένουν με μεγάλη ανυπομονησία μικροί και μεγάλοι. Σε αυτή τη γιορτή, όλοι λαχταρούν να κατακτήσουν με τον χαρταετό τους τον ουρανό, πράγμα που θα τους εξασφαλίσει η χρήση των πιο καλών υλικών, και ιδιαίτερα του ανθεκτικότερου σπάγγου, ο οποίος επικαλύπτεται με σκόνη γυαλιού. Μαζί με τα υλικά, αυτό που καθορίζει τη νίκη είναι η έξυπνη άμυνα, οι δυναμικές επιθέσεις και οι επιδέξιοι χειρισμοί που γίνονται κυρίως από τις ταράτσες των σπιτιών.

Η ομορφιά που προσφέρουν την ημέρα οι εκατομμύρια πολύχρωμοι χαρταετοί συνεχίζεται και τις νύχτες, καθώς συνεχίζεται και το παιχνίδι, με ολόλευκους χαρταετούς, λουσμένους όχι μόνο στο φως του φεγγαριού, αλλά και στο φως που πλημμυρίζει την πόλη, ειδικά για την περίσταση.

Χαρταετών ονόματα…:

— Στα αγγλικά, η λέξη «Kite» είναι συγχρόνως το όνομα ενός υπέροχου πουλιού.

— Στα ιαπωνικά, η λέξη «taco» σημαίνει «χταπόδι». Προφανώς, οι Ιάπωνες επέλεξαν αυτό το όνομα για τον χαρταετό τους, επειδή μοιάζει με χταπόδι, καθώς πετά με τη βοήθεια πολλών νημάτων, τα οποία εξασφαλίζουν την κίνηση τού συνήθως περίπλοκου σχήματός του.

— Στα μεξικανικά, η λέξη «papalote», σημαίνει ταυτόχρονα «πεταλούδα».

— Στα γερμανικά, η λέξη «Drachen» σημαίνει «δράκος». Προφανώς, η ονομασία αυτή καθιερώθηκε από τα χρόνια που οι γερμανικοί χαρταετοί είχαν μορφή άγριων ζώων που εκτόξευαν φωτιά από τα στόματά τους.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι τα ονόματα των χαρταετών δεν είναι διαφορετικά μόνο από χώρα σε χώρα, αλλά πολλές φορές και από περιοχή σε περιοχή μέσα στην ίδια χώρα. Για παράδειγμα, στην Ελλάδα, τον χαρταετό στη Θράκη τον λέμε και πετάκι, στα Επτάνησα και Φύσουνα, ενώ γενικά τους εξάγωνους αϊτούς τους λέμε και σμυρνάκια.

Για τα ελληνικά κούλουμα, ο χαρταετός κατασκευαζόταν πάντα από τα ίδια τα παιδιά, με ή χωρίς τη βοήθεια των δικών τους, με απλά υλικά, όπως χαρτί, καλάμι ή λεπτό πηχάκι, σπάγγο και εφημερίδες και με περισσεύματα από τις αποκριάτικες κορδέλες.

Κατασκευή  χαρταετού:

Ο  χαρταετός  είναι  μια  κατασκευή  με  ελαφριά  υλικά  που  σκοπό  έχει  να  πετά  ψηλά  στον  ουρανό  με  τη  βοήθεια  του  αέρα.

Η  χειροποίητη  κατασκευή  του  στην  Ιαπωνία  και  την  Κίνα, είναι  μια  πραγματική  ιεροτελεστία.

Αρχικά  ο  χαρταετός  κατασκευαζόταν  με  ξύλινο  σκελετό  και  χαρτί. Στην  εποχή  μας  κατασκευάζονται  είτε  από  ξύλο, είτε  από  πλαστικό  και  ντύνονται  με  πλαστικό. Δεν  λείπουν  βέβαια  και  οι  χειροποίητοι  που  είναι  φτιαγμένοι  με  καλάμια.

Σήμερα  κατασκευάζονται  χαρταετοί  σε  μια  τεράστια  ποικιλία  σχημάτων  και  χρωμάτων, ακόμα  και  σε  συσκευασία  τσέπης. Στη  χώρα  μας  το  πιο  παραδοσιακό  σχήμα  που  έχουν  είναι  με  εξάγωνο σκελετό.

Ο  μεγαλύτερος  χαρταετός  του  κόσμου  είναι  ο  Megabite  που  έχει  διαστάσεις  55 x 22 μέτρα  (δηλ. 630  τετραγωνικά  μέτρα).

Οι  πιο  γνωστοί  κατασκευαστές  χειροποίητων  χαρταετών  στη  χώρα  μας  ήταν  και  είναι  ο  Θανάσης  Βαλσάμης  από  τη  Νέα  Ιωνία, ο  Δ. Γαβράς  από  τους  Αγίους  Αναργύρους, οι  αδελφοί  Κελαηδή  από  τον  Άγιο  Φανούριο, ο  Κώστας  Παναγιωτόπουλος  από  το  Περιστέρι, ο  Χρήστος  Πετρόπουλος, ο  Μανώλης  Χαβιαράς  από  το  Περιστέρι. Ανάμεσα  σ’ αυτούς  πρέπει  να  μπει  και  ο  ζωγράφος  Αλέξης  Ακριθάκης, ο  οποίος  υπήρξε  δεινός  κατασκευαστής  χαρταετών.

Τα  βασικά  στοιχεία  ενός  χαρταετού  είναι:  ο  κεντρικός  άξονας  ή  ραχοκοκαλιά, γύρω  από  τον  οποίο κατασκευάζεται  ο  χαρταετός, οι  βοηθητικοί  άξονες που  τοποθετούνται  σταυρωτά  πάνω  από  τον  κεντρικό  άξονα. Οι  βοηθητικοί  άξονες  μπορεί  να  είναι  καμπυλωτοί. Ο  κεντρικός  άξονας  και  οι  βοηθητικοί  άξονες  λέγονται  και  βέργες ή  ράβδοι. Οι  μύτες  των  αξόνων: Το  πλαίσιο  ή  σκελετός, ο  οποίος  λέγεται  και  σταυρός, καθώς  πολλές  φορές  έχει  το  σχήμα  του, που  είναι  ο  κεντρικός  άξονας  με  τους  βοηθητικούς  άξονες, ενωμένους  με  σπάγκο  και  αποτελούν  το  σχήμα  του  χαρταετού  πάνω  στο  οποίο  τοποθετείται  το  ιστίο  ή  κάλυμμα  ή  ντύμα. Το  χαλινάρι  ή  ζύγια  όπως  ακούγονται  κυρίως, που  αποτελούνται  από  ένα  ή  περισσότερους  σπάγκους  στερεωμένους  στον  κεντρικό  ή  τους  βοηθητικούς  άξονες  και  μας  βοηθάει  να  ελέγχουμε  τον  χαρταετό  όταν  πετάει  και  είναι  70cm - 80cm  περίπου. Τον  κρίκο  για  τα  ζύγια: Το  σπάγκο  ή  σκοινί, που  αρχίζει  από  το  χαλινάρι  και  ξετυλίγεται  για  να  πετάξουμε  τον  χαρταετό. Την  ουρά, που  είναι  μια  μακριά  λουρίδα  από  χαρτί  ή  πλαστικό  ή  σπάγκος  με  δεμένα  πάνω  του  κομμάτια  χαρτιού  ή  πλαστικού  ή  είναι  φιόγκοι  και  μας  βοηθάει  στην  ισορροπία  του  χαρταετού  στον  αέρα. Την  καλούμπα  ή  το κουβάρι, όπου  δένουμε  το  σκοινί  και  το  τυλίγουμε. Τη  θηλιά  της  καλούμπας ώστε  να  μη μας φύγει ο σπάγκος.

Ένας  καλός  χαρταετός  πρέπει  να  έχει  καλά  τα  ζύγια  της  καλούμπας, το  μέγεθος  της  ουράς  και  τα  ζύγια  της  ουράς.

Το  χαρτί  (συνήθως  με  ζωηρές  αποχρώσεις)  ή  το  πλαστικό  που  ντύνουμε  τον  χαρταετό  πρέπει  να  μην  είναι  και  πολύ  λεπτό  γιατί  με  την  αντίσταση  του  στον  αέρα  θα  σχιστεί.

Για  να  πετάξει  ο  χαρταετός  πρέπει  να  τρέξει  κάποιος  λίγο  και  να  τον  αφήσει, ενώ  ο  δεύτερος  που  κρατά  την  καλούμπα  (σχοινί)  πρέπει  να  αφήνει  συνεχώς  σχοινί. Αν  ο  αέρας  είναι  καλός  σύντομα  θα  τον  δείτε  να  χορεύει  στον  ουρανό.

Για  να  είμαστε  ασφαλείς  και  να  μη  διατρέχουμε  κανένα  κίνδυνο, πρέπει  να  επιλέγουμε  τόπους  ανοιχτούς, απλόχωρους, χωρίς  γκρεμνούς  και  ηλεκτροφόρα  σύρματα.