Τα σανιδικά του Δηλιγιάννη

Οχλοκρατία στην Αθήνα στις αρχές του 20ού αιώνα, με εξοργισμένους οπαδούς του Δηλιγιάννη που έπαιρναν σανίδες από τις οικοδομές και έκαναν λαμπόγυαλο το κέντρο της πρωτεύουσας. Πριν από κάθε διαδήλωση, οι μαγαζάτορες κάρφωναν τα παράθυρά τους και μάζευαν κάθε καδρόνι ή σανίδα, για να μην γίνουν πυρομαχικά στον στρατό των Δηλιγιαννικών.

Έχετε μήπως ακουστά για τα περιβόητα «σανιδικά»; Μάλλον όχι, κι όμως απ’ αυτά προήλθε η γνωστή λαϊκή ρήση «σανίδα που σου χρειάζεται». Τα «σανιδικά» ήταν μια σειρά από βίαιες οχλοκρατικές διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθήνας, τις οποίες οργάνωσε ο Δηλιγιάννης με σκοπό να εξαναγκάσει τον Βασιλιά Γεώργιο να τον διορίσει πρωθυπουργό. Όλα αυτά συνέβησαν τον Νοέμβριο του 1902, μετά από βουλευτικές εκλογές που κανένας δεν ήξερε ποιος τις κέρδισε.

Ήταν μια περίοδος απόλυτης πολιτικής παρακμής της χώρας και στις εκλογές οι υποψήφιοι δεν πήγαιναν με το κόμμα στο οποίο ανήκαν, αλλά έφτιαξαν συνδυασμούς ψηφοθηρίας και οικονομικών συναλλαγών, στους οποίους μετείχαν φίλοι και αντίπαλοι. Αποτέλεσμα ήταν να μην ξέρει κανείς αν είχε την πλειοψηφία το κόμμα του Δηλιγιάννη ή του Θεοτόκη, αφού κανείς δεν ήξερε ποιόν πρωθυπουργό θα στήριζαν οι βουλευτές που εκλέχτηκαν, ανεξαρτήτως του κόμματος με το οποίο είχαν κατέλθει στις εκλογές και είχαν ψηφιστεί από τον κόσμο. Ο Βασιλιάς καθυστερούσε, μη ξέροντας σε ποιόν πρέπει να δώσει εντολή.

Τότε ο Δηλιγιάννης που ήταν η αποθέωση του λαϊκισμού και του καιροσκοπισμού αποφάσισε να πιέσει τον Βασιλιά διαλύοντας την Αθήνα. Έβαλε τους κομματάρχες του να κατεβάζουν σε καθημερινές διαδηλώσεις οπαδούς του από τα χωριά της Αττικής (κυρίως τα Αρβανιτοχώρια) και από επαγγελματικές συντεχνίες τις οποίες πλήρωνε. Αυτοί κατέβαιναν με μαχαίρες και πιστόλες, αλλά ο όρος «σανιδικά» καθιερώθηκε όταν οι Δηλιγιαννικοί ξήλωσαν μια οικοδομή που βρήκαν στον οδό Σταδίου και οπλισμένοι με σανίδια και καδρόνια άρχισαν να σπάνε τα μαγαζιά. Η ιδέα άρεσε στους διοργανωτές, με αποτέλεσμα να το πάρουν σκοινί-κορδόνι. Επί πέντε μέρες, από τις 18 ως τις 22 Νοεμβρίου 1902, οι διαδηλωτές έψαχναν με μανία να βρουν τάβλες, σανίδες, καδρόνια ή ότι έμοιαζε μ’ αυτά, να οπλίσουν τους διαδηλωτές και μετά να ξεκινήσουν τις διαμαρτυρίες τους.

Τα ρεπορτάζ των εφημερίδων ήταν σπαρταριστά: Η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ έγραφε την 21η Νοεμβρίου του 1902:

«[…] Οι εργολάβοι των κτιζομένων οικοδομών ηκούοντο φωνάζοντες προς τους μαστόρους από το πρωί: «μαζεύτε τις σανίδες!». Εθεάθησαν λοιπόν μαστόροι να μαζώνουν το πολύτιμον εκείνο υλικόν. Αι σανίδες εκαρφώνοντο με τεράστια καρφιά, χάριν ασφαλείας. Συγχρόνως και η άλλη σκορπισμένη ξυλεία της οικοδομής εμαζεύετο και εξηφανίζετο.
Οι ιδιοκτήται χαμηλών σπιτιών εδοκίμαζον τα παραθυρόφυλλα μήπως βγαίνουν εύκολα. Ουδέποτε άλλοτε το ξύλο είχε τόσην πολιτικήν σημασίαν. Τα χονδρόξυλα ιδίως, τα οποία είχον και καρφιά, εθεωρούντο πολυτιμότερα. […]. Μία λέξις ηκούετο μετά δέους: «Η σανίδα!». Τελεία σανιδοκρατία του ελληνικού βασιλείου.

Κυρίως ειπείν τα καταστήματα χθες (= 20 Νοεμβρίου 1902) ειργάζοντο ιεροκρυφίως. Αν έμπαινες μέσα να ψωνίσης κάτι τι, ο καταστηματάρχης σε εκοίταζε με βλέμμα περίεργον ωσάν να σου έλεγε: «να ψωνίσης ήρθες ή να μου διαρπάσης το κατάστημα;».

Ολίγον μετά το μεσημέρι μερικά καταστήματα ήρχισαν να κλείουν, πρώτα το ένα παράθυρον, έπειτα το άλλο, έπειτα και το μισό φύλλον της πόρτας.

– Τι τρέχει;

– Η σανίδα τρέχει.

– Δηλαδή;

– Τι δηλαδή· κλείνω το παπουτσίδικό μου, διότι δεν το έχω σκοπό να φορέσουν καινούργια παπούτσια οι Κορδονικοί (= οι οπαδοί του Δηλιγιάννη). Το βράδυ θα έλθουν με τας σανίδας».

Οι διαδηλωτές μαζεύονταν στην Ομόνοια, ανέβαιναν διαλύοντας τη Σταδίου, την πλατεία Συντάγματος, κατέβαιναν την Πανεπιστημίου και κατέληγαν στην Γ΄ Σεπτεμβρίου όπου βρισκόταν το σπίτι του αρχηγού Δηλιγιάννη. Αυτός έβγαινε στο μπαλκόνι του, έβγαζε λόγο βρίζοντας τους αντιπάλους του ως παλιοτενεκέδες και αρχολίπαρους (κόλακες δηλαδή), ενώ κατέληγε πάντα με την κραυγή «Ζήτω ο λαός της Αττικής και της Γορτυνίας» που ήταν η εκλογική του περιφέρεια.

Ο Βασιλιάς Γεώργιος δεν άντεξε την έκρυθμη αυτή κατάσταση. Μετά από πέντε μέρες διαδηλώσεων, διάλυσης του εμπορικού κέντρου και ανελέητου ξύλου μεταξύ Δηλιγιαννικών και μέρους της αστυνομίας (διότι οι Δηλιγιαννικοί αξιωματικοί της αστυνομίας δεν επενέβαιναν, μόνο οι Θεοτοκικοί), ο Γεώργιος έδωσε εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στον Δηλιγιάννη. Τότε έγινε και η τελευταία θριαμβευτική διαδήλωση των «σανιδικών» με κεντρικό σύνθημα «ζήτω η σανίδα η θαυματουργός».