Ο χρόνος στην αρχαία τραγωδία

1. Αισχύλος, Αγαμέμνων, στίχοι 891-894

ἐν δ᾽ ὀνείρασιν

λεπταῖς ὑπαὶ κώνωπος ἐξηγειρόμην

ῥιπαῖσι θωύσσοντος, ἀμφί σοι πάθη

ὁρῶσα πλείω τοῦ ξυνεύδοντος χρόνου.

Στα όνειρά μου ξυπνούσα από το ανάλαφρο του κουνουπιού βούισμα, γιατί έβλεπα γύρω σου τα πάθη περισσότερα και από τον χρόνο που κοιμόταν μαζί σου.

 

2. Αισχύλος, Αγαμέμνων, στίχοι 104-107

κύριός εἰμι θροεῖν ὅδιον κράτος αἴσιον ἀνδρῶν

ἐντελέων· ἔτι γὰρ θεόθεν καταπνεύει

πειθώ, μολπᾶν ἀλκάν, σύμφυτος αἰών·

Να ψάλλω ξέρω πως μπορώ του δρόμου το σημάδι

που με καλό ξεκίνησαν οι αντρείοι μας οι στρατοί

γιατί στην ηλικία μου με εμπνέει σταλμένος από τους θεούς ο σύμφυτος αιών να τραγουδώ πειστικά (μτφρ. Γρυπάρης).

 

3. Αισχύλος, Αγαμέμνων, στίχοι 983-985

χρόνος δ᾽ ἐπεὶ

πρυμνησίων ξυνεμβολαῖς

ψαμμίας ἀκάτα παρήβησεν

Κι έχει περάσει καιρός από τότε που με των παλαμαριών το τράβηγμα απ’ την άμμο τα πλοία ξεκίνησαν…

 

4. Αισχύλος, Ευμενίδες, στίχος 286

χρόνος καθαιρεῖ πάντα γηράσκων ὁμοῦ.

ο χρόνος που γερνάει όλα μαζί του τα καθαρίζει.

 

5. Σοφοκλής, Οιδίπους επί Κολωνώ, στίχοι 7-8

στέργειν γὰρ αἱ πάθαι με χὠ χρόνος ξυνὼν

μακρὸς διδάσκει καὶ τὸ γενναῖον τρίτον.

Γιατί τα πάθη μου με δίδαξαν να στέργω, έπειτα ο χρόνος ο μακρύς,

σύντροφος μιας ολόκληρης ζωής, και τρίτο το γενναίο μου φρόνημα (μτφρ. Μαρωνίτης).

 

6. Σοφοκλής, Τραχίνιαι, στίχος 1169

χρόνω τῶ ζῶντι καὶ παρόντι νῦν

 

7. Σοφοκλής, Αίας, στίχοι 646-647

ἅπανθ᾽ ὁ μακρὸς κἀναρίθμητος χρόνος

φύει τ᾽ ἄδηλα καὶ φανέντα κρύπτεται·

Όλα, μακρύς ο χρόνος κι αναρίθμητος,

τ’ άδηλα φανερώνει, τα φανερά τα κρύβει (μτφρ. Μαρωνίτης).

 

8. Σοφοκλής, Οιδίπους Τύραννος, στίχοι 1213-1215

ἐφηῦρέ σ᾽ ἄκονθ᾽ ὁ πάνθ᾽ ὁρῶν χρόνος,

δικάζει τὸν ἄγαμον γάμον πάλαι

τεκνοῦντα καὶ τεκνούμενον.

Ο παντεπόπτης χρόνος σε φανέρωσεν αδόκητα και δίκασε το γάμο τον ανίερο,

όπου τα τέκνα μιαρά τεκνοποιούσαν (μτφρ. Μύρης).

 

9. Σοφοκλής, Οιδίπους επί Κολωνώ, στίχοι 1453-1455

ὁρᾷ, ὁρᾷ ταῦτ’ ἀεὶ χρόνος,

τρέχων μὲν ἕτερα,

τὰ δὲ παρ᾽ ἦμαρ αὖθις αὔξων ἄνω.

Τα βλέπει, τα βλέπει όλα πάντοτε

ο χρόνος, άλλα στο σκοτάδι,

άλλα στο φως πάλι φέρνοντας.

 

10. Σοφοκλής, Ηλέκτρα, στίχος 179

χρόνος γὰρ εὐμαρὴς θεός.

γιατί ο χρόνος είναι βολικός θεός.

 

11. Σοφοκλής, Οιδίπους επί Κολωνώ, στίχοι 607-615

ΟΙ. ὦ φίλτατ᾽ Αἰγέως παῖ, μόνοις οὐ γίγνεται

θεοῖσι γῆρας οὐδὲ κατθανεῖν ποτε,

τὰ δ᾽ ἄλλα συγχεῖ πάνθ᾽ ὁ παγκρατὴς χρόνος·

φθίνει μὲν ἰσχὺς γῆς, φθίνει δὲ σώματος,

θνῄσκει δὲ πίστις, βλαστάνει δ᾽ ἀπιστία,

καὶ πνεῦμα ταὐτὸν οὔποτ᾽ οὔτ᾽ ἐν ἀνδράσιν

φίλοις βέβηκεν οὔτε πρὸς πόλιν πόλει·

τοῖς μὲν γὰρ ἤδη, τοῖς δ᾽ ἐν ὑστέρῳ χρόνῳ

τὰ τερπνὰ πικρὰ γίγνεται καὖθις φίλα.

ΟΙ. Ω φίλτατε γιε του Αιγέα, μόνο οι θεοί, μήτε γερνούν μήτε ποτέ πεθαίνουν.

Τα άλλα, όλα ο πανδαμάτωρ χρόνος τ᾽ αντιστρέφει·

φθίνει η γονιμότητα της γης, φθίνει του σώματος η δύναμη,

πεθαίνει η πίστη, η απιστία γεννιέται.

Ποτέ του δεν φυσά ίδιος ο άνεμος, που σμίγει φιλικά

άνθρωπο μ᾽ άνθρωπο, πόλη με πόλη.

Σ’ άλλους αμέσως, σ᾽ άλλους αργότερα, γυρίζουν

σε πικρά τα ευχάριστα, και καταλήγουν πάλι φιλικά.

 

12. Ευριπίδης, Ιππόλυτος, στίχοι 1051-1052

ΙΠ. οἴμοι, τί δράσεις; οὐδὲ μηνυτὴν χρόνον

δέξηι καθ᾽ ἡμῶν, ἀλλά μ᾽ ἐξελᾷς χθονός;

ΙΠ. Αλί! Τί πας να κάνεις; Δεν αφήνεις τον χρόνο να μαρτυρήσει

για την αλήθεια; Κι έτσι με διώχνεις από την πατρίδα;

 

13. Ευριπίδης, Ιππόλυτος, στίχοι 428-430

κακοὺς δὲ θνητῶν ἐξέφην᾽ ὅταν τύχῃ,

προθεὶς κάτοπτρον ὥστε παρθένῳ νέᾳ,

χρόνος·

Κι άμποτε ο χρόνος τους κακούς ανθρώπους

να τους φανέρωνε όλους, βάζοντάς τους,

μπροστά τους, όπως κάνουν οι κοπέλες,

έναν καθρέφτη, για να ιδούν τα μούτρα τους (μτφρ. Βάρναλης).

 

14. Ευριπίδης, Βάκχαι, στίχοι 888-890

κρυπτεύουσι δὲ ποικίλως

δαρὸν χρόνου πόδα καὶ

θηρῶσιν τὸν ἄσεπτον·

Κρύβουν οι θεοί με τρόπους πολλούς

το μακρό βήμα του χρόνου

και πιάνουν τον ασεβή (μτφρ. Στεφανόπουλος).

 

15. Ευριπίδης

απ. 42 τα βήματα του χρόνου πλησίαζαν.

 

16. Ευριπίδης

απ. 112 Ο χρόνος θα εξηγήσει τα πάντα στους ανθρώπους αργότερα, γιατί είναι ένας φλύαρος που μιλάει χωρίς να τον ρωτούν.