Ο ΕΝΦΙΑ του Τρικούπη

Στις 18 Απριλίου 1895, έγιναν στη χώρα οι πασίγνωστες εκλογές που άφησαν πίσω τους την σημαδιακή φράση του Χαρίλαου Τρικούπη, «ανθ’ ημών Γουλιμής, καληνύχτα σας». Την εκστόμισε στο σπίτι του το βράδυ των εκλογών, όταν έμαθε πως όχι μόνο το κόμμα του καταποντίστηκε αλλά ότι και ο ίδιος δεν εκλέχτηκε καν βουλευτής στην Αιτωλοακαρνανία όπου ήταν υποψήφιος. Κάποιος Γουλιμής, πρώην δικός του βουλευτής που είχε αποστατήσει στο κόμμα του Δηλιγιάννη του είχε αρπάξει την βουλευτική έδρα.

Ο Τρικούπης ήταν ένας από τους πιο εξαίρετους πολιτικούς που πέρασαν ποτέ από τον τόπο. Άφησε πίσω του τεράστιο θεσμικό, αλλά και εκσυγχρονιστικό έργο. Μεταξύ άλλων, αυτός υποχρέωσε τον βασιλιά Γεώργιο να αποδεχτεί την περίφημη «αρχή της δεδηλωμένης» που ως τότε δεν υπήρχε. Τα έντεκα χρόνια που ήταν πρωθυπουργός άλλαξε τη χώρα με έργα μεγάλης κλίμακας. Αποξέρανε την Κωπαΐδα, πήρε δώδεκα χιλιόμετρα σιδηροδρομικής γραμμής και άφησε σχεδόν χίλια, άνοιξε την διώρυγα της Κορίνθου, έφερε νερό στην Αθήνα που διψούσε και γενικώς έβαλε μπροστά ένα πελώριο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, που βελτίωσε πολύ τις υποδομές της χώρας και πρόσφερε προσωρινή δουλειά σε χιλιάδες εργάτες.

Το πάγιο πρόβλημα με τα μεγάλα έργα είναι ότι κοστίζουν πολύ όταν υλοποιούνται, αλλά αποδίδουν πολύ αργότερα και όχι άμεσα αλλά μέσω της γενικής οικονομικής ανάπτυξης. Για να κάνει όλα τούτα τα πελώρια έργα, ο Τρικούπης αύξησε πολύ τον εξωτερικό δανεισμό της χώρας, γεγονός που τον οδήγησε στις 10 Δεκεμβρίου 1893 να πει το περιβόητο «δυστυχώς επτωχεύσαμεν». Από κείνη τη στιγμή και για δυο ολόκληρα χρόνια, στην Αθήνα γινόταν της κακομοίρας. Η πτώχευση έφερε λαϊκή φτώχεια, με αποτέλεσμα χιλιάδες διαδηλωτές να κατεβαίνουν σχεδόν καθημερινά στο κέντρο της Αθήνας, παροξυνόμενοι από την πιο λαϊκίστικη αντιπολίτευση που είχε ως τότε η Ελλάδα, την αντιπολίτευση του Δηλιγιάννη.

Ο Τρικούπης αύξανε συνεχώς τους φόρους, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει το δημοσιονομικό πρόβλημα της χώρας. Γι’ αυτό και είχε δεκάδες παρατσούκλια, τα περισσότερα από τα οποία ήταν χάρμα λεκτικής εφευρετικότητας. Πρώτο και καλύτερο ήταν το «φορομπήχτης», αλλά και το «πετρέλαιος» από τον φόρο που είχε βάλει στο φωτιστικό πετρέλαιο. Στις 5 Ιανουαρίου του 1895 έγινε μεγάλη διαδήλωση μπροστά στην Παλιά Βουλή με συνθήματα όπως «Κάτω οι φορομπήχται», «Κάτω ο Άγγλος», «Όξω οι ποσοπαίρνηδες», «Θα σας κάψουμε όλους» και άλλα φανατικά παρόμοια που μοιάζουν πολύ με τα συνθήματα της εποχής μας.

Τρεις μέρες αργότερα, στις 8 Ιανουαρίου του 1895 έγινε άλλη μεγαλύτερη διαδήλωση στο Πεδίον του Άρεως, με βασικό σύνθημα «ανάθεμα στον προδότη». Αυτή η διαδήλωση αποδείχτηκε καθοριστική για τον Τρικούπη, αφενός διότι είχε πολύ κόσμο και αφετέρου διότι πήρε μέρος σ’ αυτήν ο διάδοχος του θρόνου Κωνσταντίνος. Η μεγάλη διαδήλωση έγινε διότι ο Τρικούπης είχε την φαεινή ιδέα να βάλει έναν καινούριο φόρο επί των ακινήτων, έναν ΕΝΦΙΑ της εποχής δηλαδή.

Όπως εξηγούσε ο Τρικούπης, η αγορά ακινήτων των οποίων η αξία ανέβαινε συνεχώς, ήταν ο βασικός τρόπος να επενδύουν και να ξεπλένουν τα λεφτά τους οι φοροκλέπτες του κράτους, που ήταν πάμπολλοι τότε όπως ακριβώς και σήμερα. Όμως η πρωτοφανής συμμετοχή στην αντικυβερνητική διαδήλωση του ίδιου του διαδόχου του θρόνου, επισημοποίησε την απόλυτη ρήξη ανάμεσα στην κυβέρνηση και το παλάτι, εξαναγκάζοντας τον Τρικούπη να υποβάλλει παραίτηση και να πάει στις εκλογές όπου καταποντίστηκε. Ο κόσμος που διαδήλωνε επευφημούσε τον διάδοχο θεωρώντας τον έναν απ’ αυτούς, που υπεράσπιζε το δίκιο των φτωχών ανθρώπων.

Όμως ο Κωνσταντίνος, κατ’ εντολήν του πατέρα του βασιλιά Γεώργιου, πήγε στην διαδήλωση για άλλο λόγο. Η προσωπική περιουσία της βασιλικής οικογένειας στο Τατόι, στην Ηλεία, τα Επτάνησα και αλλού, ήταν πάνω από μισό εκατομμύριο στρέμματα, χώρια τα σπίτια και τα μέγαρα. Όλα τούτα δεν εξαιρούνταν από τον φόρο ακινήτων του Τρικούπη, μόνο που οι γαλαζοαίματοι δεν είχαν καμιά διάθεση να βάλουν το χέρι στην βασιλική τους τσέπης. Την επομένη των εκλογών, ενώ ο ηττημένος Τρικούπης αυτοεξοριζόταν στην Γαλλία, ο Δηλιγιάννης κατάργησε τον φόρο ακινήτων.