Η μακρά περιπέτεια των Δωδεκανήσων μέχρι να έρθουν στην Ελλάδα

Στις 7 Μαρτίου 1948, στον ιστό του δημαρχείου της Ρόδου, υψώθηκε για πρώτη φορά η ελληνική σημαία. Χιλιάδες Δωδεκανήσιοι έκλαψαν εκείνη τη μέρα, καθώς γινόταν πραγματικότητα ένας προαιώνιος πόθος του αμιγώς ελληνικού πληθυσμού των πανέμορφων αυτών νησιών, που εξ’ αιτίας της θέσης τους άλλαζαν κατακτητές σαν τα πουκάμισα. Πέρσες, Σαρακηνοί, Ενετοί, Γενουάτες, Σταυροφόροι, Ιωαννίτες Ιππότες, Οθωμανοί, Ιταλοί, Γερμανοί και Βρετανοί είχαν περάσει από πάνω τους, μέχρι να ενσωματωθούν επιτέλους στην Ελλάδα.

Ήταν θαύμα που τόσους αιώνες διατηρήθηκε η ελληνικότητα του πληθυσμού τους. Όσο κι αν φαντάζει περίεργο, ο μεγαλύτερος κίνδυνος να χαθεί η ελληνική γλώσσα και συνείδηση δεν ήταν την μακρά περίοδο της Τουρκοκρατίας, αλλά τα τριάντα τρία χρόνια της Ιταλικής κατοχής των νησιών.

Οι Ιταλοί κατέλαβαν τα Δωδεκάνησα κατά τύχη. Το 1911, έχοντας συμπεριφορά αυτοκρατορίας, έκαναν απόβαση στη Λιβύη που ήταν απέναντι τους και τότε ανήκε στην καταρρέουσα Οθωμανική αυτοκρατορία. Για να μην πάνε ενισχύσεις από την Τουρκία στη Λιβύη, ο ιταλικός στόλος περιπολούσε στα παράλια της Μικράς Ασίας. Τότε οι Ιταλοί επιτελείς σκέφτηκαν ότι θα είχαν αποτελεσματικότερη επιτήρηση αν καταλάμβαναν ένα νησί κι έτσι αποβιβάστηκαν πρώτα στην Αστυπάλαια, μετά στην Ρόδο και στην συνέχεια σε όλα τα νησιά του συμπλέγματος που τότε ονομάζονταν «νότιες Σποράδες».

Ο πληθυσμός τους υποδέχτηκε σαν ελευθερωτές, καθώς ο Ιταλός στρατηγός είπε στην δημογεροντία ότι η κατάληψη ήταν προσωρινή και ότι τα Δωδεκάνησα έπρεπε να κολλήσουν στην Ελλάδα. Τον Ιούνιο του 1912 μάλιστα, έγινε πανδωδεκαννησιακό συνέδριο στην Πάτμο, όπου οι Δωδεκανήσιοι κήρυξαν την αυτόνομη πολιτεία των Δωδεκανήσων και την πρόθεση τους να ενωθούν με την Ελλάδα. Οι Ιταλοί δεν αντέδρασαν, αλλά δεν παρέλαβαν το ψήφισμα, καθώς η προσωρινή κατάληψη είχε αρχίσει να τους καλαρέσει και μελετούσαν τρόπους να κρατήσουν τα νησιά.

Με τη συνθήκη της Λοζάνης, ο ιταλοτουρκικός πόλεμος έληξε με κυριαρχία των Ιταλών στην Λιβύη, οπότε τα Δωδεκάνησα έπρεπε να επιστραφούν στην Τουρκία. Οι Ιταλοί το καθυστέρησαν με διάφορες δικαιολογίες, ώσπου ξέσπασε ο Α΄ Παγκόσμιος. Η Ελλάδα πήγε με τους νικητές, η Τουρκία με τους ηττημένους. Οι Αγγλογάλλοι πρότειναν μυστικά στην Ιταλία να μπει στον πόλεμο στο πλευρό τους, με αντάλλαγμα την παραμονή της στα Δωδεκάνησα. Οι Ιταλοί δέχτηκαν. Στο συνέδριο της νίκης στο Παρίσι το 1918, ο Βενιζέλος υπέβαλε το αίτημα να πάνε τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα ως επιστέγασμα της συμμετοχής της χώρας στον πόλεμο, αλλά έκπληκτος ανακάλυψε την ύπαρξη της μυστικής συμφωνίας. Τα Δωδεκάνησα δόθηκαν στην Ελλάδα, εκτός της Ρόδου που θα παρέμενε Ιταλική για πέντε χρόνια και μετά θα έκανε δημοψήφισμα.

Έστω κι αυτός ο μεσοβέζικος όρος όμως, δεν υλοποιήθηκε. Τα νησιά δεν είχαν παραδοθεί ως το 1922, που η Μικρασιατική καταστροφή άλλαξε τα δεδομένα. Η ήττα του ελληνικού στρατού αποθράσυνε τους Ιταλούς, οι οποίοι καταπατώντας την συμφωνία των Παρισίων, αντί να παραδώσουν τα Δωδεκάνησα τα μετέτρεψαν επίσημα σε ιταλική επαρχία. Στον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, η Ιταλία του Μουσολίνι ήταν με το πλευρό του άξονα. Τότε και πάλι, δίχως να ερωτηθούν οι κάτοικοι των νησιών, ο Τσώρτσιλ πρότεινε κρυφά στην Τουρκία να μπει στον πόλεμο με το πλευρό των συμμάχων, με αντάλλαγμα να ξαναπάρει τα Δωδεκάνησα και να βγει στο Αιγαίο. Η Τουρκία κράτησε ουδετερότητα και η συμφωνία δεν ίσχυσε, ευτυχώς.

Το 1943, η Ιταλία συνθηκολόγησε, οπότε τα νησιά καταλήφθηκαν από τους Γερμανούς, που έμειναν εκεί ως το 1945. Τότε παρέδωσαν τα νησιά στους Βρετανούς. Ο Γερμανός υποστράτηγος, υπογράφοντας την παράδοση των νησιών, παρέδωσε και το πιστόλι του στον Άγγλο στρατηγό. Αυτός το πήρε και συμβολικά το παρέδωσε αμέσως στον αρχηγό του ελληνικού Ιερού λόχου Τσιγάντε. Πράγματι, δυο χρόνια μετά, και αφού κάμφθηκαν κάποιες αντιρρήσεις της Σοβιετικής Ένωσης, τα Δωδεκάνησα επιτέλους έπαψαν να είναι το παιχνιδάκι των μεγάλων δυνάμεων και ενσωματώθηκαν στην πατρίδα.