Γνώση

[…] Είναι τόσο πολλές οι αλλαγές όταν μορφώνεσαι! Ξεμαθαίνεις επικίνδυνες δεισιδαιμονίες[1], όπως ότι οι ηγέτες κυβερνούν με θεϊκό δικαίωμα ή ότι οι άνθρωποι που δεν μοιάζουν μ’ εσένα είναι κάτι λιγότερο από άνθρωποι. Μαθαίνεις ότι υπάρχουν κι άλλοι πολιτισμοί που είναι τόσο αφοσιωμένοι στον τρόπο ζωής τους, όσο κι εσύ στον δικό σου, χωρίς να υπάρχει λόγος που να ξεχωρίζει τον καλύτερο ή τον χειρότερο. Μαθαίνεις ότι οι πεποιθήσεις σου, ανεξάρτητα από το πόσο ανυπόκριτα τις πιστεύεις ή το πόσο δημοφιλείς είναι, μπορεί να είναι λανθασμένες. Μαθαίνεις ότι υπάρχουν καλύτεροι και χειρότεροι τρόποι να ζεις και ότι άλλοι άνθρωποι κι άλλοι πολιτισμοί μπορεί να γνωρίζουν πράγματα που δεν γνωρίζεις.

Το σπουδαιότερο είναι πως μαθαίνεις ότι υπάρχουν τρόποι να λύνεις τις διαμάχες χωρίς βία. Κάθε τέτοια επιφώτιση εναντιώνεται στην υποχώρηση μπροστά στην εξουσία ενός δεσπότη[2] ή στη συμμετοχή σε μια σταυροφορία, για να υποτάξεις και να σκοτώσεις τους γείτονές σου. Φυσικά, καμία από αυτές τις σοφίες δεν είναι εγγυημένη, ειδικά όταν οι αρχές προωθούν τα δικά τους δόγματα, εναλλακτικές αλήθειες και θεωρίες συνωμοσίας - και, σε μια αντίστροφη φιλοφρόνηση για τη δύναμη της γνώσης, καταπνίγουν τη φωνή των ανθρώπων και κυνηγούν τις ιδέες που μπορεί να προκαλέσουν δυσπιστία εναντίον τους.

Μελέτες για τις επιδράσεις της εκπαίδευσης επιβεβαιώνουν ότι οι μορφωμένοι άνθρωποι είναι πραγματικά πιο διαφωτισμένοι. Είναι λιγότερο ρατσιστές, λιγότερο σεξιστές, λιγότερο ξενοφοβικοί, λιγότερο ομοφοβικοί και λιγότερο αυταρχικοί. Δίνουν μεγαλύτερη αξία στη φαντασία, στην ανεξαρτησία και στον ελεύθερο λόγο. Είναι πιο πιθανό να ψηφίζουν, να συνεισφέρουν εθελοντικά, να εκφράζουν πολιτικές απόψεις και να ανήκουν σε πολιτικές ενώσεις όπως συνδικάτα, πολιτικά κόμματα και θρησκευτικές και κοινοτικές οργανώσεις. Είναι επίσης πιο πιθανό να εμπιστεύονται τους συμπολίτες τους - ένα βασικό συστατικό στο πολύτιμο ελιξίριο[3] που ονομάζεται κοινωνικό κεφάλαιο, το οποίο δίνει στους ανθρώπους την αυτοπεποίθηση να κλείνουν συμφωνίες, να κάνουν επενδύσεις και να υπακούν στον νόμο, χωρίς να φοβούνται ότι είναι κορόιδα που θα τους εκμεταλλευτούν οι πάντες.

Για όλους αυτούς τους λόγους, η ανάπτυξη της εκπαίδευσης είναι η ναυαρχίδα[4] της ανθρώπινης προόδου.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Steven Pinker

Διαφωτισμός τώρα

---

[1] δεισιδαιμονίες: πίστεις ή αντιλήψεις οι οποίες με ανορθολογικό τρόπο αποδίδουν σε τυχαία γεγονότα ή πράξεις υπερφυσικές ιδιότητες.

[2] δεσπότης: άρχοντας, ηγεμόνας με απόλυτη κυριαρχία.

[3] ελιξίριο: παρασκεύασμα των αλχημιστών.

[4] ναυαρχίδα: το πλοίο που είναι επικεφαλής του πολεμικού στόλου.