Ίων

Ο Ίωνας είναι ο ήρωας που έδωσε το όνομά του στους Ίωνες. Είναι από το γένος του Δευκαλίωνα, ανιψιός του Δώρου και του Αίολου και γιος του Ξούθου και της Κρέουσας, της κόρης του Ερεχθέα.

Ο Ξούθος, ο πατέρας του Ίωνα, είχε διωχτεί από τη Θεσσαλία από τους δύο αδελφούς του, τον Αίολο και τον Δώρο. Είχε εγκατασταθεί στην Αθήνα, όπου παντρεύτηκε την Κρέουσα. Όταν πέθανε ο πεθερός του Ερεχθέας, διώχτηκε από την Αττική και εγκαταστάθηκε στη βόρεια ακτή της Πελοποννήσου, στη χώρα του Αιγιαλού, που αργότερα έγινε η Αχαΐα. Μετά το θάνατό του, οι δύο γιοι του, ο Αχαιός και ο Ίωνας αποχωρίστηκαν. Ο Αχαιός ξαναγύρισε στη Θεσσαλία, ενώ ο Ίωνας ετοιμαζόταν να επιτεθεί στους Αιγιαλείς. Τότε ο βασιλιάς της χώρας αυτής Σέλινος του έδωσε σε γάμο τη μονάκριβη κόρη του Ελίκη και τον υπέδειξε ως διάδοχό του. Όταν πέθανε ο Σέλινος, ο Ίωνας πήρε την εξουσία. Ίδρυσε μια πόλη που την ονόμασε Ελίκη, από το όνομα της γυναίκας του, και ονόμασε Ίωνες τους κατοίκους του βασιλείου του. Εκείνο τον καιρό οι Αθηναίοι, που βρίσκονταν σε πόλεμο εναντίον των Ελευσινίων, κάλεσαν τον Ίωνα να τους βοηθήσει και τον έκαμαν αρχηγό τους. Ο Ίωνας έσπευσε στο κάλεσμά τους, αλλά πέθανε στην Αττική. Οι απόγονοι του Ίωνα διατήρησαν την εξουσία στον Αιγιαλό ως την ημέρα που οι απόγονοι του Αχαιού επέστρεψαν από τη Θεσσαλία, τους έδιωξαν και έδωσαν στη χώρα το όνομα Αχαΐα. Αυτή είναι η εκδοχή, όπως τη διηγείται ο Παυσανίας.

Ο Στράβωνας μας άφησε μια κάπως διαφορετική εκδοχή, που και αυτή εξηγεί τις διάφορες μετακινήσεις των ελληνικών φυλών. Ο Ξούθος, ύστερα από το γάμο του με την κόρη του Ερεχθέα, ίδρυσε στην Αττική την Τετράπολη που αποτελούνταν από τέσσερις πόλεις, την Οινόη, τον Μαραθώνα, την Προβάλινθο και την Τρικόρυνθο. Ένας από τους γιους του, ο Αχαιός, διέπραξε ακούσιο φόνο και έφυγε στη Σπάρτη· έδωσε στους λαούς της περιοχής αυτής το όνομα Αχαιοί, ενώ ο Ίωνας κατέκτησε τους Θράκες, που πολεμούσαν με αρχηγό τον Εύμολπο. Η επιτυχία αυτή του χάρισε τέτοια φήμη, που οι Αθηναίοι τον έκαμαν βασιλιά τους. Ο Ίωνας διαίρεσε την Αττική σε τέσσερις φυλές και οργάνωσε πολιτικά τη χώρα. Όταν πέθανε, η χώρα πήρε το όνομά του. Αργότερα οι Αθηναίοι ίδρυσαν αποικία στον Αιγιαλό και επέβαλαν στη χώρα αυτή το όνομα Ιωνία. Αλλά διώχτηκαν την εποχή των Ηρακλειδών από τους Αχαιούς που την ονόμασαν Αχαΐα.

Ο Ευριπίδης έγραψε μια ομώνυμη τραγωδία Ίων, όπου μυθιστοριοποιεί αυτά τα μυθικά δεδομένα. Ο Ίωνας στο έργο αυτό δεν είναι γιος του Ξούθου, αλλά γιος του Απόλλωνα και της Κρέουσας, της νεότερης κόρης του Ερεχθέα. Ενώθηκαν μέσα σε μια σπηλιά της Ακρόπολης και εκεί επίσης γεννήθηκε και το παιδί. Αλλά η Κρέουσα δεν θέλησε να το αναθρέψει. Μόλις, γεννήθηκε το εξέθεσε μέσα σε ένα καλάθι ανάμεσα στους βράχους, με τη σκέψη πως ο Απόλλωνας θα μπορούσε να το φροντίσει. Και πράγματι αυτό και έγινε. Το παιδί το έφερε ο Ερμής στους Δελφούς και το εμπιστεύτηκε στην ιέρεια του ναού.

Αργότερα η Κρέουσα παντρεύτηκε τον Ξούθο για να τον ευχαριστήσει για τη βοήθεια, που είχε προσφέρει στην οικογένειά τους στον πόλεμο εναντίον των απογόνων του Χαλκώδοντα. Αλλά αυτός ο γάμος παρέμεινε άγονος και γι’ αυτόν το λόγο ο Ξούθος και η Κρέουσα πήγαν στους Δελφούς να ζητήσουν συμβουλή από το μαντείο. Εκείνο απάντησε στον Ξούθο να υιοθετήσει για γιο του το παιδί, που πρώτο θα έβλεπε μπαίνοντας στο ναό. Το παιδί αυτό ήταν ο γιος της Κρέουσας. Υπακούοντας στο θεό ο Ξούθος το υιοθέτησε, αλλά η Κρέουσα δεν θέλησε να δεχτεί τον μικρό ξένο, που δεν τον αναγνώρισε. Σκέφτηκε μάλιστα να τον δηλητηριάσει· τέλος χάρη στο καλάθι μέσα στο οποίο είχαν βρει το παιδί και το οποίο είχε δηλητηριάσει η ιέρεια, η Κρέουσα αναγνώρισε τελικά το γιο της, μέσα από τον οποίο ξαναζούσε το αίμα του Ερεχθειδών.